Radjabov A., Vaxidov A. X. Toshkent 2017

14-BOB. 0 ‘ZBEKIST0N RESPUBLIKASINING «TA’LIM
TO‘G ‘RlSlDA»GI QONUNI, «KADRLAR TAYYORLASH
MILLIY DASTURI»NI TA’LIM TIZIMIDA JORIY
ETILISHI. DAVLAT TA’LIM STANDARTI, MALAKA
TALABLARI, ULARNING MAZMUN VA MOHIYATI
14.1. «Ta’iim to‘g‘risida»gi qonuni, «Kadrlar tayyorlash milliy
dasturi»ni ta’lim tizimida joriy etilishi
«Ta’lim to‘g ‘risidagi» qonun va «Kadrlar tayyorlash milliy 
dasturi» va 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 1997-yil 29- 
avgustdagi 9-sessiyasida tasdiqlangan.
«Ta’lim to ‘g ‘risida»gi qonun 5 ta bobdan iborat bo ‘lib, 34 ta 
moddadan tashkil topgan. Kadrlar tayyorlash milliy dasturi 5 ta bob, 
25 ta banddan tashkil topgan.
«Ta’lim to‘g ‘risida»gi qonun va Kadrlar tayyorlash milliy 
dasturi 0 ‘zbekistonda ta’lim tizimining me’yoriy huquqiy asoslari 
va kadrlar tayyorlashda islohotlami amalga oshirish uzoq muddatli 
dasturidir.
«Kadrlar tayyorlar milliy dasturi» 0 ‘zbekiston respublikasining 
«Ta’lim to ‘g ‘risida» gi qonuniga muvofiq tayyorlangan boTib, 
milliy tajribaning tahlili va ta’lim tizimidagi jahon miqyosidagi 
yutuqlar asosida ishlab ehiqilgan va yuksak umumiy va kasb - hunar 
madaniyatiga, ijodiy va ijtimioy faollikka, ijtimioy siyosiy hayotda 
mustaqil ravishda m o‘ljalni to ‘g ‘ri ola bilish mahoratiga ega 
bo‘lgan, istiqbol vazifalami ilgari surish va hal etishga qodir 
kadrlaming yangi avlodini shakllantirishga yo‘naltirilgandir.
Dastur kadrlar tayyorlash milliy modelini ro‘yobga chiqarishni, 
har tomonlama kamol topgan, jamiyatda turmushga moslangan, 
ta’lim va qasb-hunar dasturlarini ongli ravishda tanlash va 
keyinchalik puxta o‘zlashtirish uchun ijtimoiy-siyosiy, huquqiy, 
psixologik-pedagogik va boshqa tarzdagi sharoitlami yaratishni, 
jamiyat, davlat va oila oldida o ‘z javobgarligini his etadigan 
fuqorolami tarbiyalashni nazarda tutadi.
Kadrlar tayyorlash milliy dasturining maqsadi ta’lim sohasini 
tubdan isloh qilish, uni o‘tmishdan qolgan mafko‘raviy qarashlar va 
sarqitlardan to ‘la xalos etish, rivojlangan demokratik davlatlar
184

---

darajasida, yuksak m a’naviy va axoqiy talablarga javob beruvchi 
yuqori malakali kadrlar tayyorlash milliy tizimini yaratishdir.
Milliy dastuming maqsad va vazifalari bosqichma-bosqich 
ro ‘yobga chiqariladi,
Birinchi 
bosqich 
(1997-2001 -villar1) 
- mavjud 
kadrlar 
tayyorlash tizimining ijobiy salohiyatini saqlab qolish asosida ushbu 
tizimini isloh qilish va rivojlantirish uchun ilmiy - uslubiy, 
moliyaviy - moddiy shart sharoitlar yaratish.
Ikkinchi bosqich (2001-2005-yillar) - Milliy dastumi to iiq
ro ‘yobga chiqarish, mehnat bozorining rivojlanishi va real ijtimoiy- 
iqtisodiy sharoitlami hisobga olgan holda unga aniqliklar kiritish. 
Majburiy umumiy o‘rta va o‘rta maxsus, kasb-hunar taiim iga, 
shuningdek o ‘quvchilaming qobiliyatlari va imkoniyatlariga qarab 
tabaqalashtirilgan tizimiga o‘tish to iiq amalga oshiriladi. T aiim
muassasalarini maxsus tayyorlangan malakali pedagog kadrlar bilan 
toidirish ta’minlanadi, ularning faoliyatida raqobatga asoslangan 
muhit vujudga keltiriladi. T a iim muassasalarining moddiy- texnika 
va axborot bazasini mustahkamlash davom ettiriladi, o ‘quv - tarbiya 
jarayoni yuqori sifatli o‘quv adabiyotlari va ilg‘or pedagogik 
texnologiyalar bilan 
ta’minlanadi. 
Uzluksiz 
ta iim
tizimini 
axborotlashtirish amalga oshiriladi. T a iim xizmat ko‘rsatish 
bozorini shakllashtirish mexanizmlari to iiq ishga solinadi.
Uchinchi bosqich (2005-va undan keyingi yillar) - to‘plangan 
tajribani tahlil etish va umumlashtirish asosida, mamlakatni ijtimoiy- 
iqtisodiy rivojlantirish istiqbollariga muvofiq kadrlar tayorlash 
tizimini 
takomillashtirish 
va 
yanada 
rivojlantirish. 
T aiim
muassasalarining resurs, kadrlar va axborot bazalari yanada 
mustahkamlanadi, o ‘quv-tarbiya jarayoni yangi o ‘quv-uslubiy 
majmualar, 
ilg‘or 
pedagogik 
texnologiyalar 
bilan 
to iiq
ta’minlanadi. Milliy (elita) oliy ta’lim muassasalarini qaror toptirish 
va 
rivojlantirish 
amalga 
oshiriladi. 
Kasb-hunar 
taiim i 
muassasalarining mustaqil faoliyat yuritishi va o ‘zini o‘zi 
boshqarishi 
shakllari 
mustahkamlanadi. 
T aiim
jarayonini 
axborotlashtirish, uzluksiz ta iim tizimi jahon axborot tarm ogiga 
ulanadigan kompyuter axborot tarm ogi bilan to iiq qamrab olinadi
185

---

Kadrlar tayyorlash milliy modelining asosiy tarkibiv qismlari:
shaxs, davlat va jamiyat, uzluksiz ta ’lim, fan va ishlab chiqarishdan 
iboratdir.
Respublikada uzluksiz ta’lim tizimi ettita ta’lim turlarini o ‘z 
ichiga oladi:
L Maktabgacha ta’lim (bola olti-yetti yoshga etgunicha davlat 
va nodavlat maktabgacha tarbiya bolalar muassasalarida hamda 
oilalarda amalga oshiriladi);
2. 
Umumiy o‘rta ta’lim (to‘qqiz yillik (1-9 sinflar) o ‘qishdan 
iborat majburiy o‘rta ta’lim);
3 . 0 ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi (umumiy o‘rta ta’lim 
negizida o ‘qish muddati 3 yil b o ‘lgan majburiy o ‘rta maxsus, kasb 
hunar ta’lim);
4. Oliy ta’lim (o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi negiziga 
asoslangan va bakalavriat va magistratura bosqichlariga ega bo‘lgan 
ta’lim);
5. Oliy 
o‘quv 
yurtidan 
keyingi 
ta’lim 
(ad’yunktura, 
doktorantura, mustaqil tadqiqotchilik);
6. Kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash 
(mutaxassislarning kasb bilimlari va ko‘nikmalarini yangilash va 
chuqurlashtirish);
7. Maktabdan 
tashqari 
ta’lim 
(madaniy 
estetik, 
ilmiy, 
texnikaviy, sport va boshqa yo‘nalishlardagi ta’lim).
Oliy ta ’lim yuqori 
malakaii 
mutaxassislar tayyorlashni 
ta’minlaydigan 
ta’lim 
turi 
hisoblanadi, 
Oliy 
m a’lumotli 
mutaxassislar tayyorlash oliy о‘quv yurtlarida (universitetlar, 
akademiyalar, institutlar) o ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi asosida 
amalga oshiriladi.
Oliy ta’lim ikki bosqichga: davlat tomonidan tasdiqlangan 
namunadagi oliy m a’lumot to‘g‘risidagi hujjatlar bilan dalillanuvchi 
bakalavriat va magistratura ega.