|
4. Parlament nazoratining moliyaviy nazorat va boshqa funksiyalarini
amalga oshirish muammolari
Bugungi kunda O'zbekistonda byudjet jarayonining ochiqligi va shaffofligini oshirishga katta e'tibor qaratilmoqda. Buning uchun Davlat byudjetini shakllantirish va ijro etishning yangi tartibi joriy etildi.
2018-yil 22-avgustda O'zbekiston Respublikasi Prezidentining byudjetni shakllantirish va sarflanishi ustidan parlament va jamoatchilik nazoratini kuchaytirishni nazarda tutgan
“Byudjet ma'lumotlarining ochiqligini va fuqarolarning byudjet jarayonida faol ishtirokini ta'minlash chora-tadbirlari to'g'risida”gi qarori qabul qilindi.
Byudjet jarayonining ochiqligini ta’minlash maqsadida “Ochiq byudjet” axborot portali ishlab chiqildi va ishga tushirildi, unda davlat byudjetining ijrosi, uning parametrlari, tarkibiy qismlari va prognoz ko'rsatkichlari to'g'risida batafsil ma'lumotlar mavjud. Portalda, shuningdek, fuqarolar mahalliy byudjetlarning xarajatlar qismining yo'nalishlarini o'zlari belgilashlari mumkin.
Shu bilan birga, Moliya vazirligining rasmiy sahifalarida har kuni va har oyda davlat byudjetining daromadlari va xarajatlari qismlari to'g'risidagi ma'lumotlar, davlat xaridlari tizimida tuzilgan shartnomalar, shuningdek, tegishli ravishda turli yo'nalishlarda davlat dasturlari doirasida vazirlik va idoralarga ajratilgan mablag'lar to'g'risidagi hisobotlar keltirilgan.
Bundan tashqari, "Fuqarolar uchun byudjet" nashrini nashr etish amaliyoti joriy etilgan bo'lib, unda byudjet xarajatlarining maqsadli yo'nalishi ustidan parlament va jamoatchilik nazoratini amalga oshirish, jamoatchilik fikri asosida Davlat byudjetini har yili ko'rib chiqish, tasdiqlash va sarflash bo'yicha ma'lumotlar keltirilgan.
Davlat byudjetining shakllanishi va ijrosi ustidan parlament nazoratini kuchaytirish bo'yicha parlament oldida turgan vazifalarni bajarish uchun davlat byudjetini qabul qilish va ijrosini nazorat qilish sohasida parlamentga vakolatlarini amalga oshirishda malakali yordam ko'rsatish maqsadida O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining Byudjet boshqarmasi tashkil etildi.
2016-yil 11-aprelda kuchga kirgan “Parlament nazorati to'g'risida”gi O'zbekiston Respublikasi qonuni parlamentning ushbu yo'nalishdagi funksiyalarini kengaytirish va kuchaytirishga qaratilgan. Qonun parlament nazoratini tashkil etish va amalga oshirish sohasidagi munosabatlarni tartibga soladi. Qonun uning subyektlarini, obyektlarini va shakllarini belgilaydi, tekshiruv natijalari bo'yicha ko'rilgan choralarni tartibga soladi.
Shunday qilib, parlament nazorati subyektlari tarkibiga Oliy Majlisning har ikkala palatasi, ularning qo'mitalari va komissiyalari, siyosiy partiyalar fraksiyalari, deputatlik guruhlari, deputatlar va senatorlar, shuningdek, O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari bo'yicha vakili (Ombudsman) kiradi. Parlament nazorati e’tibor markazida davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari, ularning mansabdor shaxslarining Konstitutsiya, mamlakatimiz qonunlari, Oliy Majlis palatalari qarorlari, davlat dasturlari ijrosi bo'yicha, shuningdek, ularga yuklatilgan vazifalar va funksiyalarni amalga oshirish bo'yicha faoliyati kiradi.
Parlament nazorati shakllari aniq belgilangan bo’lib, bular: Davlat byudjetini qabul qilish, mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy hayotining eng muhim masalalari bo'yicha Vazirlar Mahkamasining yillik hisobotini ko'rib chiqish, Bosh vazirning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning ayrim dolzarb masalalari bo'yicha hisobotini, hukumat a'zolarining axborotini, Hisob palatasi, Bosh prokuror, Tabiatni muhofaza qilish davlat qo'mitasi, Markaziy bank hisobotlarini eshitish. Parlament so'rovi, deputat va senator so'rovi, Qonunchilik palatasi va Senat qo'mitalari tomonidan davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari rahbarlarining hisobotlarini eshitish, qonun hujjatlari ijrosi holatini o'rganish, parlament surishtiruvi va boshqalar kiradi.
Parlament nazorati natijalari bu davlat organlariga ularning faoliyati samaradorligini oshirish bo'yicha takliflar va tavsiyalar kiritish, materiallarni vakolatli davlat organlariga ko'rib chiqish uchun yuborish, tegishli tashkilotlarga yoki mansabdor shaxslarga fuqarolarning huquqlari va manfaatlari buzilishi va boshqa qonun buzilishlarini zudlik bilan oldini olish choralarini ko'rishni so'rab murojaat qilish bo’lishi mumkin. Kuzatishlar natijalariga ko'ra yangi qonun hujjatlari loyihasini ishlab chiqish yoki amaldagi hujjatlarni qayta ko'rib chiqishni tashabbus qilish mumkin.
Qonunda parlament nazorati natijalarini ko'rib chiqish bo'yicha Oliy Majlis palatalarining majlislari ochiq va oshkora o'tkazilishi belgilab qo'yilgan. Ular ommaviy axborot vositalarida va qonun chiqaruvchi palatalarning veb-saytlarida e'lon qilinishi mumkin. Shu bilan birga, agar kerak bo'lsa, yopiq yig'ilish o'tkazish to'g'risida qaror qabul qilinishi mumkin.
2018 yilgi Oliy Majlisga Murojaatnomasida O'zbekiston Prezidenti “hukumat a'zolari parlament oldida o'z zimmalaridagi mas'uliyatni his etmasliklarini” ta'kidladilar. Bu Oliy Majlisning vazirlik rahbarlarini tayinlashda ishtirok etmasligi bilan bog'liq. Ushbu muammoni hal qilish uchun 2019 yil 1 apreldan “Hukumatni shakllantirish va uning javobgarligini kuchaytirish tartibini demokratlashtirish munosabati bilan O'zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o'zgartish va qo'shimchalar kiritish to'g'risida”gi qonun kuchga kirdi. Endi yangi tartibga muvofiq vazirlarning nomzodlari Qonunchilik palatasi tomonidan tasdiqlanishi kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
