O‘zmu xabarlari Вестник нууз acta nuuz

Таҳлил ва натижалар.
Демак, метакогницияни 
ўрганишда энг муҳим жихатларидан бири шундаки, 
метакогниция кўникмалари ривожланиши мумкин ва 
уларнинг ривожланиш даражаси ўқув жараёнининг 
муваффақиятига 
таъсир 
қилади. 
Метакогницияни 
ўрганишда талабалар ўзларининг кучли ва кучсиз 
томонларини тан олишлари ва уларни такомиллаштириш 
йўлларини топсалар самарали бўлишади (Брансфорд ва 
бошқалар. 1999) [3]. Бироқ, талабалар камдан-кам 
метакогнитив кўникмалардан фойдаланадилар, уларни 
аниқлай олмайдилар ва такрорлай олмайдилар. Шундай 
қилиб, талабалар муаммонинг мазмуни ёки уни ҳал қилиш 
тартиби ҳақида бир оз маълумотга эга бўлишлари мумкин, 
лекин бундай муаммоларга қандай ечим топиш 
кераклигини билишмайди. Бундай талабаларда қуйидаги 
муаммолар мавжуд: масаланинг мураккаблик даражасини 
аниқлаш; уларнинг хабардорлик даражасини кузатиш 
(яъни, улар бирор нарсани тўлиқ тушунмаганлигини ва 
ҳар бир қисмни ҳал қилиш учун қанча вақт кетишини 
тушуниш); ўз ҳаракатларининг муваффақиятини кузатиш 
ёки муаммони ҳал қилиш учун этарли материални қачон 
ўрганганлигини аниқлаш; барча тегишли маълумотлардан 
фойдаланиш; босқичма-босқич ёндашувдан фойдаланиш; 
мос тасвирларни танлаш ва улардан фойдаланиш 
(Хартман, 2001). Ва бу қобилиятларнинг барчаси 
метакогнитивдир [10]. 
Албатта, кўпчилигимиз вазифаларни бажаришда 
қийинчиликлар туфайли метакогнитив жараёнларда 
иштирок этамиз, лекин баъзиларимизда бу кўникмалар 
яхшироқ ривожланган. Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, 
метакогнитив кўникмалари юқори бўлган одамлар 
когнитив вазифаларни муваффақиятли ҳал қилишади 
(Гарнер ва Александр, 1989). 
Шундай қилиб, метакогнитив кўникмаларни ўқув 
соҳасидаги муваффақият учун зарур, шунингдик, 
талабаларда мотивация, қатъиятлилик, диққатни жамлаш 
даражаси ва давомийлиги каби параметрлар муҳим 
омиллардир. Метакогнитив кўникмалар ўқув жараёнида 
жуда муҳим аҳамиятга эга, чунки улар талабаларга қандай 
ўрганиш, фикрлаш, ўзини тутиш, материални эслаб қолиш 
ва муаммоларни ҳал қилишда ёрдам беради (Хартман, 
2001). 
Метакогнитив 
кўникмаларни 
ўргатиш 
техникасининг тавсифи. 
Метакогнитив кўникмаларни ўргатишнинг бир 
қанча ёндашувлари мавжуд бўлса -да, энг самаралиси 
назарий ва амалий ўрганишни бирлаштиради. Бу ҳолда 
талаба нафақат билим жараёнлари ва стратегиялари 
ҳақида маълум билимларга эга бўлади, балки таълим 
жараёнида ҳам когнитив, ҳам метакогнитив кўникмаларни 
қўллайди (Браун, 1987) [4], чунки на назария, на амалиёт 
алоҳида фойда келтирмайди. Қуйида метакогнитив 
кўникмаларни ўргатиш техникаси келтирилган.