«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

 
7.1.1. Gazning fizik xususiyatlari 
 
Turli gazlarning fizik xususiyatlari 7.1-jadvalda keltirilgan. Gazning holati uch 
parametr 

bosim (r), temperatura (T) va solishtirma hajm (V) (yoki zichlik 

) bilan 
tavsiflanadi. Parametrlar oralig’idagi bog’lanishlar gazning harakatlanishini 
ifodalaydi. Bularni aniqlash gaz sanoatida turli amaliy masalalarni hal etishda asosiy 
rol o’ynaydi. 
Termodinamik hisoblashlarda standart sharoit sifatida t=0
0
C, r=0,1 MPa qabul 
qilingan. Gaz sanoatida turli hisoblash ishlarida esa t=20
0
C va r=0,1 MPa (GOST 
2939-63) qabul qilingan. 
Uglevodorod gazlarining zichligi va qovushqoqligi ularning asosiy xususiyatlari 
hisoblanadi. 
Z i ch l i k
 
(

) 

odatda gazning nisbiy zichlik qiymati (havoga nisbatan) 
ishlatiladi. Gazning zichligi deganda bir xil bosim va temperaturada bir birlik 
hajmdagi (1 sm
3
, 1 m
3
) gaz massasining shunday sharoitdagi havo hajmi massasiga 
bo’lgan nisbati tushuniladi. Neft gazlarining zichligi 0,554 dan (metan uchun) 0,695 
gacha va undan yuqori (geptan uchun) bo’lishi mumkin. 
Qovushqoqlik 

turli tezlikda bir-biriga nisbatan parallel siljiyotgan gazlarning 
ikki qati orasida hosil bo’ladigan ichki ishqalanish kuchi. Uglevodorod gazlarining 
qovushqoqligi juda kam. Quruq uglevodorod gazining qovushqoqligi 0
0
S da 13

10
-
6
Pa

s, havoniki 17

10
-6
Pa

s. Bosim past bo’lganda temperaturaning ko’tarilishi bilan 
havo va gazning qovushqoqligi ham o’zgaradi. Bosim 4 MPa

s gacha bo’lganda 
gazning qovushqoqligi kam o’zgaradi, undan yuqori bosimda esa ortib boradi (7.2-
jadval) 

---

7.1-jadval