O’zbеkistоn rеspublikаsi

BMTning Korrupsiyaga qarshi konvensiyasi. Korrupsiyaga qarshi kurash borasidagi eng asosiy xalqaro hujjat bu – shubhasiz, BMTning Korrupsiyaga qarshi konvensiyasi hisoblanadi. O’zbekiston Respublikasi mazkur xalqaro hujjatni ratifikasiya qilgan: O’zbekiston Respublikasi Oliy majlisi Qonunchilik palatasi tomonidan “BMTning Korrupsiyaga qarshi konvensiyasiga O’zbekiston Respublikasining qo’shilishi to’g’risida”gi Qonuni 2008 yil 24 iyunda qabul qilindi va 2008 yil 27 iyunda O’zbekiston Respublikasi Oliy majlisi Senati tomonidan ma’qullandi va 2008 yil 28 avgustdan e’tiboran kuchga kirdi. BMTning Korrupsiyaga qarshi konvensiyasi muqaddima hamda 8 ta bob, 71 ta moddadan iborat bo’lib, 1-bobda (1-4) umumiy qoidalar, 2-bobda (5-14) korrupsiyaning oldini olish choralari, 3-bobda (15-42) jinoyatchilik va huquqni muhofaza qilish faoliyati, 4-bobda (43-50) xalqaro hamkorlik, 5-bobda (51-59) aktivlarni qaytarish bo’yicha choralar, 6-bobda (60-62) texnik yordam va ma’lumot almashinuvi, 7-bobda (63-64) amalga oshirish mexanizmlari, 8-bobda (65- 71) yakuniy qoidalar aks etgan. O’zbekiston Respublikasi mazkur konvensiyaga bir nechta bildirishlar, bayonotlar va shartlar bilan qo’shilgan. Jumladan, Qonunning 1-bandiga ko’ra, O’zbekiston Respublikasi Konvensiya 6-moddasining 3-bandi bo’yicha O’zbekiston Respublikasining Bosh prokuraturasi, Ichki ishlar vazirligi, Milliy xavfsizlik xizmati va Adliya vazirligi korrupsiyaning oldini olish bo’yicha aniq chora-tadbirlar ishlab-chiqish va ularni amalga oshirishda boshqa Ishtirokchi-davlatlarga yordam ko’rsatishi mumkin bo’lgan organlar sifatida belgilanganligi bildirilgan. Bu qoida Konvensiyaning 6-moddasi 3-bandidagi har bir ishtirokchi Davlat BMTning Bosh kotibiga korrupsiyaning oldini olish bo’yicha aniq chora-tadbirlarni ishlab chiqish va amalga oshirishda boshqa ishtirokchi Davlatlarga yordam berishi mumkin bo’lgan organ yoki organlarning nomi va manzilini xabar qiladi, degan talablariga to’la javob beradi. Qonunning 2-bandiga ko’ra, Konvensiya 42-moddasining 1 va 3-bandlari bo’yicha 15-19, 21, 22- moddalarda, 23-moddaning 1-bandida, 24, 25, 27-moddalarda nazarda tutilgan qilmishlar milliy qonunchilikka muvofiq jinoiy jazolanadigan qilmish ekanligi va ularga nisbatan O’zbekiston Respublikasining yurisdiksiyasi tatbiq etilishligi bayon etilgan. Konvensiyaning 15-moddasi “Milliy ommaviy mansabdor shaxslarni pora evaziga og’dirish”; 16-moddasi “Xorijiy ommaviy mansabdor shaxslarni va ommaviy xalqaro tashkilotlarning mansabdor shaxslarini pora evaziga og’dirish”; 17-moddasi “Ommaviy mansabdor shaxs tomonidan mol-mulk talon-toroj qilinishi, noqonuniy o’zlashtirilishi yoki ko’zda tutilmagan maqsadlarda ishlatilishi”; 18-moddasi “G’arazli maqsadlarda mavqyeidan foydalanish”; 19-moddasi “Xizmat mavqyeining suiiste’mol qilinishi”; 21- modda “Xususiy sektorda pora evaziga og’dirish”; 22-moddasi “Xususiy sektorda mulkning talon-toroj qilinishi”; 23-moddasi 1-bandi “Jinoiy yo’l bilan topilgan daromadlarni legallashtirish”; 24-moddasi “Yashirish”; 25-moddasi “Odil sudlovning amalga oshirilishiga to’sqinlik qilish”; 27-moddasi “Ishtirok va suiqasd” deb nomlangan. Ushbu xatti-harakatlar O’zbekiston jinoyat qonunchiligi bo’yicha ham jinoiy qilmish sifatida baholanadi va amaldagi jinoyat qonunida bunday qilmishlar uchun jinoiy javobgarlik belgilangan. Qonun mazmuniga ko’ra, O’zbekiston Respublikasi Konvensiyaning “Noqonuniy tarzda boylik orttirilishi”ni jinoyat deb baholagan 20-moddasi va “Yuridik shaxslarning javobgarligi”ni nazarda tutuvchi 26-moddasiga qo’shilmagan. Qonunning 3-bandiga ko’ra, O’zbekiston Respublikasi Konvensiya 44-moddasi 6-bandining “a” kichik bandiga muvofiq, ushbu Konvensiyadan korrupsiya jinoyatlari sodir etgan shaxslarni tutib topshirish masalalarida ushbu Konvensiyaning boshqa Ishtirokchi-davlatlari bilan o’zarolik asosida hamkorlik qilish uchun huquqiy asos sifatida foydalanishligini bildirgan. Qonunning 4-bandiga ko’ra, O’zbekiston Respublikasi Konvensiyaning 46-moddasi 13-bandi bo’yicha “O’zbekiston Respublikasining Bosh prokuraturasi o’zaro huquqiy yordam ko’rsatish to’g’risidagi iltimoslarni olish va bajarish yoki bunday iltimoslarni bajarish uchun O’zbekiston Respublikasining boshqa vakolatli organlariga yuborishga javobgar bo’lgan markaziy organ” ekanligini, 14-bandi bo’yicha “O’zaro huquqiy yordam to’g’risidagi iltimoslarni yuborishda o’zbek, rus va ingliz tillari maqbul tillar sifatida belgilanishligi” bildirilgan. Konvensiyaning 66-moddasi 2-bandi qoidalariga e’tibor beradigan bo’lsak, O’zbekistonning bu pozisiyasi tegishli asosga ega ekanligiga amin bo’lamiz. Ya’ni, bu bandda ikki yoki undan ortiq ishtirokchi davlatlarning Konvensiyani sharhlash yoki qo’llash bilan bog’liq har qanday kelishmovchiligi munozaralar olib borish yo’li bilan, yoki arbitraj yo’li bilan hal etilishi, kelishmovchiliklar bu yo’sinda o’z yechimini topmagan taqdirda davlatlardan birining Xalqaro Sudga murojaat etishi orqali bir qarorga kelishi mumkinligi belgilangan. Fikrimizcha, bir necha xalqaro hujjatlar zamirida yuzaga kelgan va uning standartlariga javob bera oladigan Konvensiyaning moddalari yuzasidan bunday kelishmovchiliklar yuzaga kelishi ehtimoldan uzoq va har bir mamlakat Konvensiya talablarini unga qo’shilishi oldidan ko’p martalab o’rganib chiqqan va mazmun hamda talablaridan to’la xabardor bo’lgan bo’ladi. O’zbekiston o’zini ushbu qoida bilan bog’liq emas deb hisoblashining ham huquqiy asosi mavjud. Sababi, Konvensiyaning aynan shu moddasi 3-bandida har qanday ishtirokchi davlat uning 2-bandini o’ziga taalluqli yoki aksinchaligi haqida bildirishni bayon etish huquqiga ega ekanligi huquqiy mustahkamlangan. Mansab mavqyeini suiiste’mol qilish shakllari juda rang-barang bo’lgani bois, turli mezonlarga ko’ra korrupsiyaning har xil turlari farqlanadi.