O‘zbeкiston respubliкasi

„
tgan yili 
o„qi
gan
, 
bultur 
bajar
gan edim 
kabi. 
Hozirgi zamon. 
Zamonning bu turi ZК UGMsini «harakatning 
nutq 
momentida 
yuz 
berayotganligini 
ifodalash» 
tarzida 
xususiylashtiradi. 
Ma‘nolardagi «davomiylik», «tugamaganlik» 
unsurlari undagi boshqa kategoriya tajallisi bo‗lib, zamonning 
substansial ma‘nosiga daxli yo‗q. «Davomiylik», «tugallanmaganlik» 
UGMdagi kategorial ma‘no bilan zich holatdagi yondosh ma‘no. 
Bu zamon ma‘nosi: 
-yap; 
-yotib; 
-yotir; 
-moqda 
affikslari bilan ifodalanadi. 
Shakllar orasidagi farq sof uslubiy asosda. Aniqrog‗i, 
-yap- 
umumuslubiy va keng iste‘molliligi, 
-yotib- 
va 
-yotir 
dialektal va 
poetik xususiyati bilan, 
-moqda 
shakli kitobiy uslubga xosligi bilan 

---

227 
xarakterlanadi. Ularda zamonni ifodalashda farq sezilmaydi. 
Qiyoslang: 
(
o„qiyapman
)
, 
(
o„qiyotirman
)
, 
(
o„qiyotibman
)
, 
(
o„qimoqdaman
). 
Yot, tur, yur, o„tir 
birliklari ko‗makchi fe‘l vazifasida kelib, 
hozirgi zamon shaklining analitik ko‗rinishini hosil qiladi: 
Hali 
dushmanlarimiz tinchigani yo„q, hushyorlikni qo„ldan berding, 
kallangga solaman deb 
poylab turibdi
. 
(«Qashq.») 
Hali kelishgani 
yo„q, o„zim ham xavotir 
olib o
„
tiribman.
(A.Qah.). 
Quyoshki falakda