O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi

 
Zenkerlar 
 
Zenkerlar
  –  o’q  bo’ylama  ko’p  tig’li  kesuvchi  asbob  bo’lib,  dastlab 
parmalash, quyma, bolg’alash yoki shtamplash yo’llari bilan olingan teshiklarni 
aniqligini 
IT11…IT10
  gacha  oshirish  va  ishlov  berilgan  yuzalar  g’adir  – 
budirligini 
Ra  40…10
  gacha  kamaytirish  uchun  dastlabki  yoki  yakuniy  ishlov 
berishda qo’llaniladi. 
 
Zenkerlarni  yirik  seriyali  va  ommaviy  ishlab  chiqarishlarda  keng 
qo’llaniladi.  Yo’nib  kengaytiruvchi  keskichlarga  nisbatan  ular  o’lchamli 
kesuvchi asbob bo’lib, o’lchamga sozlash talab etilmaydi va yordamchi vaqtni 
qisqartirib, teshiklarning aniqligini oshiradi. 
 
Zenkerlarni  ishchi  xarakatlarining    kinematikasi  parmalar  kabi  o’xshash 
bo’lib  zenkerlar  teshiklarga  ishlov  berish    aniqligini  va  yuqori  unumdorligini 
ta`minlaydi.  Qo’yimlarni  kichik  qatlamlab  kesadi  (
t
=1,5...4,0  mm, 
d
=18...80 

---

188 
 
mm),  ko’p  sonli  kesuvchi  qirralarga  (
z
=3...4)  va  yo’naltiruvchi  lentalarga  ega. 
Qirindi kanavkalarining chuqurligi kichik bo’lganligi uchun parmalarga nisbatan 
ularning bikrligi yuqori. 
 
Zenkerlar quyidagi belgilari bo’yicha klassifikatsiyalanadi: 
 
1) ishlov berish turi bo’yicha – 
tsilindrsimon zenkerlar
  teshik diametrini 
kengaytirish uchun qo’llaniladi (12,5-
a
 rasm); 
zenkovkalar 
– bolt va vintlarning 
kallagi uchun tsilindrsimon va konussimon teshiklarni kengaytirish, faska ochish 
(12,5-
b,v
 rasmlar), torets qismlarni kesish (12,5-
g
 rasm) uchun qo’llaniladi; 
 
2)  Zenkerni  mahkamlash  usuli  bo’yicha  –  quyruqli  (tsilindrsimon  va 
konussimon quyruqli (
d
=10...40 mm, 
z
=3) va o’rnatiluvchi (
d
=32...80 mm, 
z
=4); 
 
3) konstruktsiyasi bo’yicha  – yaxlit,  yig’ma  (d=10...40  mm) va diametri 
bo’yicha sozlanuvchi; 
 
4) kesuvchi material  turi bo’yicha – tezkesar va qattiq qotishmali.    
 
12.5-rasm. Zenkerlarning turi: 
a 
– zenker; 
b,v
, 
g 
– zenkovkalar