O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent Moliya instituti

1-rasm. Ikkita sug„urta summali hayot sug„urtasida sug„urta 
to„lovlarining o„zgarish grafigi. 

---

85 
Bu yerda: S
- sug‗urta summasi; 
T
- shartnoma amal qilish muddati; 
S
b
- 
bazaviy sug‗urta summasi; 
S
b
- bonuslar hisoblanishi hisobidan oshib boradigan 
bazaviy sug‗urta summasi; 
S
T
- o‗lim hodisasi yuzaga kelganda to‗lab beriladigan 
kafolat to‗lovi darajasi. 
Birinchi investitsion polislar 1950-yillar oxirida Buyuk Britaniyada paydo 
bo‗lgan va "unit-linked" (yunit bilan bog‗liq) deb atalgan. Bunday turdagi sug‗urta 
polislari shunday mijozlar uchun yaratilganki, polis ular uchun birinchi navbatda 
sug‗urta himoyasi emas, balki qo‗shimcha daromad manbai va kapital yaratish 
uchun kerak. "Unit-linked" sug‗urta polislari banklar va investitsion 
kompaniyalarning jiddiy alternativ mahsuloti hisoblanadi, chunki bir tomondan 
polislar individual investorlarga fond birjasida ishtorok etish imkonini bersa, 
boshqa tomondan yana kerakli sug‗urta kafolatini ham beradi.
Turli tuman investitsiya shartnomalari mavjud, lyokin ular quyidagi umumiy
prinsipga asoslanadi: olinadigan sug‗urta mukofotlari sug‗urtachilar tomonidan 
maxsus yunitlangan fondlar(yunit-fond)dan yunitlar(shartli birliklar)ni sotib olish 
uchun ishlatiladi. Keyinchalik polis qiymati sotib olingan yunit qiymatining 
o‗zgarishi bilan o‗zgarib boradi.
Ikki tomonlama narx tizimidan foydalanadi: har bir yunit sotish narxi va 
sotib olish narxiga ega. Taklif narxi (offer price) - bu sug‗urta mukofoti to‗langan 
vaqtda sotib olingan yunit narxi hisoblanadi. Sotib olish narxi (bid price) - 
kompaniya sug‗urta to‗lovlarini to‗lash muddati kelganda yoki sug‗urtalovchi 
polisni qayta sotib olmoqchi bo‗lganda yunit uchun taklif qilinadigan narx 
hisoblanadi. Bu narx taklif qilinayotgan narxdan past bo‗ladi. Odatda farq 
taxminan 5%li marjani tashkil etadi va bu korxonanaig ustama xarajatlarini 
qoplaydi. Yana polisni boshqarish uchun olinadigan oylik foiz bo‗lib, u fonddan 
polis sotib olinayotgan yoki sotilayotgan vaqtdan oldin echib olinadi. 
Kompaniyaninig yunitlarni boshqarish bo‗yicha xarajatlari boshida katta summani 
tashkil etsa, yunitlarni kapitalizatsiya qilish davomida kamayib boradi. Shuning 
uchun birinchi unitlarni sotib olish narxi keyingilaridan ko‗ra baland bo‗ladi. Ba‘zi 

---

86 
kompaniyalar ikki tomonlama narx tizimidan voz kechib uning o‗rniga shrtnomani 
mudatidan oldin bekor qilishda jarimalarni qo‗llaydi.