O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

turli xil qimmatli qog‘ozlar daromaddorligi 
ko‘rsatkichlari farqiga
(yield spread) e’tiboringizni qarating: qaytarish muddati 
10 yildan yuqori bo‘lgan AQSh G‘aznachiligi obliga-tsiyalari, ularning yillik 
daromaddorligi 6,21%ni tashkil etadi va xuddi shunday qaytarish muddatidagi 
o‘rtacha sifatdagi korporativ obligatsiya-larning yillik daromaddorlik ko‘rsatkichi 
esa 7,56% ga teng. O‘rtadagi daromaddorlik farqi yiliga 1,35%ni tashkil etadi. 
6-jadval 
Qimmatli qog‘ozlar daromadliligi solishtirmasi 
(%) 
Qaytarish muddati 1 yildan dan 10 yilgacha bo‘lgan AQSH 
G‘aznachiligi obligatsiyalari
5,70
Qaytarish muddati 10 yildan yuqori bo‘lgan AQSH G‘aznachiligi 
obligatsiyalari
6,21
Qaytarish muddati 1 yildan 10 yilgacha bo‘lgan korporativ 
obligatsiyalar:
Yuqori sifatdagi
6,45
O‘rtacha sifatdagi
6,94
Qaytarish muddat 10 yildan yuqori bo‘lgan korporativ 
obligatsiyalar:
Yuqori sifatdagi
7,09
O‘rtacha sifatdagi
7,56
Foiz stavkalari qimmatli qog‘ozlar egasi oldida emitentning shartno-maviy 
javobgarligi hisoblanib, belgilangan daromadli instrument (vosi-ta)lar bo‘yicha 
va’da qilingan
daromadlilik stavkasini ifodalaydi. Biroq, hamma aktivlarga ham 
ma’lum bir daromadlilik stavkasi xos emas. Misol uchun, agar Siz ko‘chmas 
mulkka, aksiyalar va san’at asarlariga kapitalni investitsiya qilayotgan bo‘lsangiz, 
kelajakda Sizga hech qanday to‘lovlar kafolatlanmaydi. Endi, keling, shu turdagi 
riskli aktivlar bo‘yicha daro-madlilik stavkasi qanday o‘lchanishini ko‘rib 
chiqaylik.
Agar Siz qandaydir ulushbay qimmatli qog‘ozlarga, misol uchun oddiy 
aksiyalarga mablag‘ingizni investitsiya qilgan bo‘lsangiz, Sizning qo‘ygan 

---

389 
kapitalingizga 
daromad
ikki manbadan tushadi. Birinchisi - mazkur qimmatli 
qog‘ozlar emitent-firmasi aksionerlarga pul ko‘rinishida to‘laydigan dividendlar. 
Mazkur dividend to‘lovlari shartnomada kelti-rilmaydi va shunga ko‘ra, ularni 
foizli to‘lovlar deb bo‘lmaydi. Divi-dendlar firma direktorlar kengashining 
ixtiyoriga ko‘ra to‘lanadi. 
Aksiyador aksiyalarga egalik qilgan vaqt mobaynida aksiya bozor kur-sining 
o‘sishi aksiya egasi tomonidan kiritilgan kapitalning ikkinchi daromad manbai 
hisoblanadi. Mazkur turdagi daromadni