O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi Buxoro davlat universiteti Pedagogika va jismoniy madaniyat fakulteti Til nazariyasi va metodikasi kafedrasi Sobit Avezov, Tavakkal Choriyev

So’zlashuv usuli
. Bu usuldan bog’chada keng foydalaniladi, 
chunki badiiy adabiyotni o’rganishda qo’llanib, maktabda ko’p 
qo’llaniladi. Tarbiyachi badiiy asarni o’qishda, dastur asosida o’tkazadi. 
Yana murakkab usul - she'r yodlatish, qayta hikoya qilishga 
o’rgatishdir. Bu usul katta va tayorlov guruhlarda qo’llaniladi.
So’zlashuv (dialogik) nutqni shakllantirish
. Bolalarga bilim va 
tarbiya berishda so’zlashuv nutqiga (dialog) o’rgatish katta ahamiyatga 
egadir. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar bilan so’zlashish 
bolalarning kundalik faoliyatlari va turli voqea-hodisalarni kuzatish 
natijasida hosil bo’lgan tushunchalarni aniqilash va uni bir tizimga 
solishda eng zaruriy ish vazifasi hisoblanadi.
Bolada so’zlashuv 
nutqini shakllantirish - bu boshqalarning nutqini tinglash va 
tushuntirish, so’zlashni quvvatlash, savollarga javob berish va 
so’rashdir (savollar berish).
Bola so’zlashuv nutqining rivojlanganlik 
darajasi uning boyligiga, tilning grammatik tomonini egallaganligiga 
bog’liq. Bolani so’zlashuv nutqiga o’rgatish uning madaniy nutqni 
egallaganlik darajasiga ham bog’liqdir. Masalan, suhbatdosh bilan 
so’zlashayotgan vaqtda o’zining va suhbatdoshining nutqiga doimo 

---

49 
e'tiborli bo’lish, suhbatdoshining nutqini aslo bo’lmaslik, savollarga 
odob bilan qo’l ko’tarib, ruxsat olish, javob berish. 
"Ha" yoki "yo’q"' deb qisqa javob bermay, balki shoshmay, 
o’ylab, so’ng to’liq, to’g’ri javob qaytarishga odatlantirish lozim. 
So’zlashganda o’rtacha ovozda fikrni tushunarli qilib bayon etish, 
nutqning yoqimli bo’lishiga e'tibor berish, shuningdek, gapirayotgan 
vaqtda yerga, tevarak-atrofga qaramay, balki o’rtoqlariga qarab, ikki 
qo’lini yonga tushirib, erkin, samimiy so’zlashishga o’rgatishi va buni 
har mashg’ulotda bolalardan talab qilib borish zarur. 
Bundan tashqari qayta hikoya qilishning topshiriq, ko’rsatmalilik, 
matnni kengaytirish, qismlarga bo’lish, rollarga bo’lish, sahnalashtirish 
kabi usullari ham mavjudki, bu usullarning barchasi bolalarda qayta 
hikoya qilishni rivojlantirish uchun muhim o’rin egallaydi.