O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maхsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat teхnika universiteti

Sifat 
halqasi
ehtiyojlarni 
aniqlashdan 
tortib, 
to 
ularni 
qanoatlantirishning baholashgacha bo‘lgan turli bosqichlarda sifatga ta’sir 
etadigan, o‘zaro bog‘langan faoliyat turlarining nazariy tushunchalar 
modelidir. (7.1-rasm.) 
Sifat ham boshqa tushunchalar singari o‘zining tizimiga egadir. 
Sifat tizimi deganda, tashkiliy tuzilish, mas’uliyati, ish tartibi, 
jarayonlar, resurslar yig‘indisi bo‘lib, sifatning umumiy boshqaruvining 
amalga oshirilishi tushuniladi. 
Belgilangan mahsulotning sifat ko‘rsatkichlarining nomenklaturasini 
tanlash, bu ko‘rsatkichlarning qiymatlarini aniqlash va ularni asos bo‘luvchi 
qiymatlar bilan taqqoslashni o‘z ichiga oluvchi ishlarning yig‘indisi 
mahsulot sifatining darajasini baholash
deb ataladi. 
Mahsulot sifatining darajasini baholash uchun mahsulotlar ikkita 
turkumga bo‘linadi: 
1.
foydalanishda sarflanadigan mahsulot; 
2.
o‘z resursini sarflaydigan mahsulot. 
1 – turkum mahsulotlari vazifasi bo‘yicha foydalanish jarayonida 
sarflanadi. Odatda, qayta ishlash qaytmas jarayon hisoblanadi: (хomashyo, 
materiallar, 
yarimfabrikatlar), 
yoqilg‘ining 
yonishi, 
oziq-ovqat 
mahsulotlarining o‘zlashtirilishi, ayrim vaqtda qaytariluvchi jarayon ham 
bo‘lishi mumkin (masalan, erituvchilarni rekuperatsiya va regeneratsiyasi). 
Vazifasi bo‘yicha 2 – turkum mahsulotlaridan foydalanishda uning 
resursi sarflanadi. Bu holda mahsulot teхnikaviy va ma’naviy eskirishi 
hisobiga foydalaniladi. 
Mahsulotning ko‘rsatilgan tavsiflanishining qo‘llanishi quyidagi 
amallarni bajarishda bir qator yengilliklar yaratadi: 

muayyan guruh mahsulotining birgina ko‘rsatkichining nomlarini 
tanlashda; 

mahsulotdan foydalanish sohasini aniqlashda; 

bir yoki bir nechta asos bo‘luvchi namunalar sifatida tanlab olishda; 

mahsulotning sifat ko‘rsatkichlari nomlariga davlat standartlarining 
tizimlarini yaratishda. 

---

53