Odam anatomiyasi

Muskul tukimasini takomili.
Muskul tukimasi mezodermadan takomil etadi. Mezodermada ya’ni o’rta embrional varakda somitlar yoki segmentlangan elementlar ajraladi. Eng muxim somitlardan miotomlar, sklerotomlar va dermotomlar xisoblanadi. Miotomlardan muskul tukimasi rivojlanadi. Miotomlar xujayralari dukka uxshab gavda uki buylab chuziladi, bular orasida biriktiruvchi tukimali tusiklar – mioseptalar rivojlanadi. Bu xujayralar mioblastlar deb ataladi. Keyinchalik bu xujayralar differentsialashadi, ayni xujayralar usib, kushilib simplastlar xosil kiladi. Bulardan gavda muskullari, oyok-kullar muskullari ya’ni skelet muskulaturasi rivojlanadi. Embrional tarakkiyotning 7-8 xaftasida asosiy muskullar shakllanib boradi. Xomiladorlikni ikkinchi yarimida va tugilishdan keyingi davrda kuyidagi uzgarishlar ruy beradi: muskul tolalar uzunasiga karab chuziladi, kundalang kesmasi kattalashadi. Muskul tarkibida yadrolar soni kamayadi, ularning shakli uzgaradi. Yumalok va ovalsimon yadrolar tayokchasimon shaklga aylanadi, miofibrillar soni oshadi va diametri kalinlashadi, muskullar orsida joylashgan biriktiruvchi tukimali pardalar rivojlanadi va natijada yaxshi ifodalangan muskul guruxlarni ajratish mumkin. Kursatilgan uzgarishlar 25 yoshgacha davom etadi. Odamning umr davomida muskulning ogirligi 3 martaba oshadi, skeletniki 27 martaba, terida esa 19 martaba. Lekin, turli muskullar guruxlarning rivojlanish darajasi xar xil. Masalan, odamda tugilishdan keyingi davrda oyoklardagi muskullar kuchli rivojlanadi. Bu oyoklarning tayanch va xarakat funktsiyalarni bajarishi bilan boglik.

Katta odamda va chakalokda muskul massasini % da taksimlanishi.

Belgi	Yangi tugilgan chakaloklar	Katta odam
		Erkaklar	ayollar
Tana vazniga nisbatdan muskullar vazni	23	42	36
Umumiy muskullar vazniga nisbatdan: A) kalla muskullari B) gavda va buyin muskullari V) kullar muskullari G) oyoklar muskullari	4,6 30,3 27,1 38,0	1,4 15,9 28,4 54,3	1,4 18,4 25,4 54,8

Agar muskulning kiskarishi natijasida xarakat kelib chiksa, ya’ni tana yoki ba’zi organlarning fazodagi urinlari almashinsa, unda dinamik ish. Statik ish bajarilganda kiskarib turgan muskullar xarakat kilmaydi, masalan, yuk kutarib turganda.

Odam tanasining muskullari uz kuchi bilan barobar bulmagan turli ishlarni bajarishi mumkin. Muskulning kuchi uning tolalarininng mikdoriga - soniga boglik, muskul kancha yugon bulsa, uning kuchi shunchalik kup buladi. Muskulning kuchi uning kundalang kesigining yuzasiga to’g’ri proportsional buladi.
Tana muskularimizning ishi butun organizmning umumiy xolatiga ta’sir kiladi, u kon aylanishini kuchaytiradi va xamma organlarda moddalar almashinishining kelib chikishiga imkon beradi.
Ishlab turgan muskullarda murakkab kimyoviy reaktsiyalar sodir bulib turadi. Bu kimyoviy protsesslar issiklik xosil kiladi: agar ishlab turgan muskulda moddalar almashinishining maxsuli sifatida anchagina mikdorda sut va karbon kislotalar tuplansa, unda muskul charchaydi. Dam olish vaktida, ya’ni muskullar tinch turganda moddalar almashinuvi natijasida xosil bulgan zararli maxsulotlar kon orqali undan chikib ketadi va muskulning ishlash kobiliyati kaytadan tiklanadi.