O ‘ zbek tili

Lug‘at
milliy libos – национальная одежда
me’morchilik – зодчество, 
строительное искусство, архитектура
deyarli – почти, почти что
urf-odatlar – обычаи и традиции
uzviy bog‘liq – органическая связь
tarixiy obidalar – исторические 
памятники
o‘z o‘rniga ega – имеет свое место
o‘zgacha jozibador – притягивающий 
по-иному
xos jihatlari – свойственные аспекты
119

---

gapidan oldin, keyin yoki uning o‘rtasida kelishi mumkin. Ko‘chirma gaplar 
qo‘shtirnoq ichiga olinib yoziladi. Muallif gapining kesimi dedi, deb so‘radi, 
deb javob berdi, gapirdi, so‘zladi, aytdi kabi fe’llar bilan ifodalanadi. 
Masalan: 
«Ertaga muzeyga boramiz», – dedi o‘qituvchimiz.
O‘qituvchimiz dedi: «Ertaga muzeyga boramiz».
O‘qituvchimiz: «Ertaga muzeyga boramiz», – dedi.
Ko‘chirma gaplarning tuzilishi va ularda qo‘llanadigan tinish 
belgilarni bilib oling!
«K», – m.
«K? », – m.
«K!» – m.
M: «K».
M: «K?»
M: «K!».
«K, – m, – k».
«K, – m. – k!»
«K, – m, – k?»
M: «K», – m.
M: «K?» – m.
M: «K!» – m.
 1-mashq. Gaplarni o‘qing. Ko‘chirma gaplarning qanday yozilishiga 
e’tibor bering.
1. «Men maymunjon tergani shu yerga kelgan edim», – dedi Qo‘ziboy.  
2. «Qani, ukajonlar, ashulani to‘xtatmanglar!» – dedi Marhamat.  3. «Arilarning 
g‘ashiga tega ko‘rmanglar, bir yopishsa qo‘ymaydi!» – deb ogohlantirdi Olimov. 
4. «Men har yili yozda Burchmullaga kelaman», – dedi Zebo. 5. «Bugun biz,– dedi 
guruh sardori,– universitet bo‘yicha navbatchimiz». 6. Direktorimiz: «Maktab mul-
kini ko‘z qorachig‘iday saqlang!» – deydilar.
 2-mashq. Tushirilgan tinish belgilarni qo‘yib, gaplarni ko‘chiring.
1. Shodmon aka kulib dedi Chirchiq, Bekobod shaharlariga borsangiz og‘zingiz 
ochilib qoladi. 2. Eng og‘ir kunlarda ham yaylovdan kechmaganman, endi tash-
lab ketarmidim deb javob berdi Yo‘ldosh bobo. 3. Poda shov-shuvi ichida Polvon 
otaning qo‘rqma, chirog‘im, polvonning qo‘lidan mol bolasi qochib qutulgan emas 
degan ovozi eshitildi. 4. Onam buvimga qarab dedi qo‘ying, o‘qisin, mulla bo‘lsin 
bolam. 
120

---

O‘zbek tili 10-sinf
 Uyga vazifa. Gaplarni o‘qing. Ko‘chirma gaplarni tushirib qoldirilgan 
tinish belgilarini qo‘yib yozing.
1. // bugun kim navbatchi // // // deb so‘radi o‘qituvchimiz // 2. Komila // // 
men bilan ketadiganlar bormi // // // deb so‘radi// 3. // arilarning g‘ashiga tega 
ko‘rmanglar // bir yopishsa qo‘ymaydi // // // deb ogohlantirdi asalarichi. 4. // men 
har yili yozda Burchmullaga kelaman // // // dedi Zebo. 5. // bugun biz // // dedi sinf 
sardori // // maktab bo‘yicha navbatchimiz // //