Namangan muhandislik-texnologiya instituti "sichtei" kafedrasi "hozirgi zamon raqobat nazariyasi"

Tovarni bozorda joylashtirish 
- tovarlarning bozordagi raqobatbardoshligini ta’minlash va mos keluvchi 
marketing majmuasini ishlab chiqish uchun amalga oshiriluvchi xarakatlar. 
Tovarning xayotiylik davri 
- tovar rivojlanishining uni ishlab chiqishdan to bozorga olib kirishgacha bo'lgan 
asosiy boskichlarini aks ettiruvchi ma’lum bir vakt davri (tsikli); sotuvchining xar bir boskichda oluvchi foyda miqdori unga 
bogliq bo'ladi. Tovarni sotish va foyda olish 
199 

---

jarayonida besh boskich ajratib ko'rsatiladi: tovarni ishlab chiqish (bozorgacha) boskichi, tovarni bozorga olib kirish (kiritish) 
boskichi, tovarni sotish xajmining usish boskichi, yetuklik (tuyinganlik) boskichi, tovarning susayish boskichi yoki tovar 
eliminatsiyasi. 
Tovarning raqobatbardoshligi 
- 1) aniq extiyojni qondirishda bozordagi raqobatchilar tovarlari oldida 
ustunlikni ta’minlovchi tovarning sifat va narx tavsifnomalari majmui; 2) tovarning raqobatchi tovarlar bozorida birinchi bo'lib 
xarid qilish qobiliyati; 3) tovarni iste’mol qilish (foydalanish) samarasining uni sotib olish va ekspluatatsiya qilishga sarflanuvchi 
xarajatlarga (iste’mol narxi) nisbati; 4) korxonaning milliy va jaxon tovar bozorlariga chiqishi maqsadga muvofiqligining muxim 
korsatkichi. 
Firmaning marketing muxiti 
- firmadan tashqarida faoliyat ko'rsatuvchi xamda marketing xizmati 
ragbariyatining maqsadli mijozlar (xamkorlar) bilan muvaffakiyatli xamkorlik munosabatlari urnatish imkoniyatlariga ta’sir 
ko'rsatish mumkin bo'lgan kuchlar va faol sub’ektlar majmui. Marketing tizimi makro va mikromuxitdan tarkib topadi. 
Xizmat 
- 1) bozorga kirib keluvchi, narsa kurinishiga ega bulmaydigan iste’mol qiymatlari; 2) bir tomon ikkinchisiga 
korsatishi mumkin bo’lgan faoliyat yoki ne’matlar turi.