Mundarija Muqaddima

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Maqsadli marketing 

 

mahsulot va xizmatlar  

 

Mahsulot 

 

Joy 

 

Narx 

 

G’oya 

 

Brend 

 

Qadoqlash 

 

fizik, moddiy mahsulot, xizmat  

xususiyatlari, afzalliklari, sifat  

darajasi, aksessuarlar, o’rnatish,  

qo’llanmalar  

Brend turi:  

- yakka tartibdagi yoki oilaviy   

- ishlab chiqaruvchi  

- diler   

- 

 

 himoyalanganlik  

- 

 

 targ’ibot  

- 

 

 original (asl, qadr-  

qimmatli)  

---

31 

 

2.5.Tovarning hayotiylik sikli 

Tovarning  hayotiylik  davri  –  tovarning  bozorda  paydo  bo‗lgan  davridan 

boshlab,  to  uning  sotilmay  qolishigacha  bo‗lgan  vaqt  oralig‗idir.  Tovarning 

hayotiylik  davri  konsepsiyasi  har  qanday  tovar  qanchalik  darajada  mukammal 

bo‗lmasin,  bu  tovar  bozordan  ertami  kechmi  undan  ham  mukammalroq  tovar 

tomonidan siqib chiqarilishiga asoslanadi. Amaliy faoliyatda tovarning hayotiylik 

davri diapazoni ancha keng bo‗lib, u bir kunlik tovardan bozorda o‗z o‗rnini uzoq 

vaqt davomida saqlab qoluvchi tovargacha bo‗lishi mumkin.

 

 

Tovarning hayotiylik davrini tariflashda 2 xil nuqtayi nazar mavjud:  

1.

 

Menejmentda  –  tovarni  ishlab  chiqarishdan  to  uning  iste‘moligacha 

bo‗lgan davr tushuniladi. Tasavvur (g‗oya-idea), dizayn (sinov), ishlab chiqarish, 

xizmat ko‗rsatish.  

2.

 

Marketingda tovar o‗z xaridorini topa olishi mumkin bo‗lgan o‗zining 

ma‘lum hayotiylik davri tushuniladi.  

Tovarning  hayotilik  davrini  boshqarish  tizimi

  –

  korxonalar  uchun  hozirgi 

global  bozorlardagi  kuchli  raqobat  ichida  tirik  qolish  uchun  yangi  mahsulotlarni 

ishlab  chiqarishga  intilishga  undaydi.  Har  bir  korxona  o‗z  mijozlari  va  mol 

yetkazib  beruvchi  hamkorlariga  oid  ma‘lumotlarni,  ular  bilan  aloqa  va 

munosabatlarni  boshqara  olishi  kerak.  Menejment  –  tovarning  hayotiylik  davrini 

boshqaradi,  bozorga  kirish  vaqtini  kamaytiradi,  mahsulot  sifatini  oshiradi, 

boshlang‗ich  mahsulot  chiqarish  tannarxini  kamaytiradi,  oldindan  o‗z  xaridorini 

topadi,  mahsulot  shaklini  yaxshilashga  yordam  beradi,  isrofgarchilikni 

kamaytiradi.  

Tovarning  hayotiylik  davri  konsepsiyasi  ilk  bor  amerikalik  marketolog 

T.Levitt  tomonidan  1965–yilda  tariflangan  edi.  Ushbu  nazariyaning  mohiyati 

shundan iboratki, tovar o‗ziga xos tirik organizm kabi hayotiylik davrini o‗taydi. 

Ma‘lumki,  tirik  organizm  rivojlanish,  keyin  tug‗ilish,  so‗ngra  yetuklik,  qarilik 

bosqichlarini  o‗tib,  o‗z  yashash  davrini  o‗lim  bilan  tugatadi.  Shunga  o‗xshash 

---

32 

 

tovar hayotiylik davri jarayonida ishlab chiqarish, bozorga chiqish, o‗sish, yetuklik 

va  chiqish  kabi  bosqichlarni  o‗taydi.Tovarning  tipik  hayotiylik  davrini  2.4  - 

rasmda ko‗rsatilgan egri chiziqlar bilan tasvirlash mumkin.  

Tovarning hayotiylik davri bosqichlari quyidagicha:  

1.Kirish. 2.O‗sish.  3.Voyaga yetish.  4.Pasayish.