Mo’ljallangan. Mazkur o’quv-usuliy qo’llanmada fanning o’qitish maqsad va vazifalari, talablar bayon etilgan. Shuningdek, unda ta’lim oluvchilarning mustaqil bilim egallashi va uni o’zlashtirishiga e’tibor qaratilgan

Jonatan Svift
(1667 - 1745). Jonatan Svift, unga zamondosh bo`lgan 
Defoga nisbatan Angliyada mavjud bo`lgan ijtimoiy tuzumda hukm surgan 
siyosiy qarashlarga mutlaqo zid fikrlarda bo`lgan. Uning mashhur "Gulliver" 
asari aristokratik jamiyat va davlat tizimiga qarshi qaratilgan o`tkir satiradan 
boshqa narsa emas. Asarning to`liq nomi: "Avval xirurg, keyinchalik bir nechta 
kemalar kapitani Lemyuel Gulliverning dunyoning turli uzoq mamlakatlariga 
qilgan sayohati" deyilgan. O`tkir kinoya va Angliyaning siyosiy tuzumi ustidan 
masxaralashni o`z oldiga maqsad qilib qo`ygan asar eng avvalo bolalarni 
o`ziga o`zining shakli bilan jalb etadi, ko`z oldimizda yana mumtoz sarguzasht 
roman uning barcha o`ziga xos alomatlari bilan gavdalandi. Bu asarni Fransua 
Rablening "realistik" fantastikasi hamda fol'klor bilan aloqasi bor, deb 
bemalol ta`kidlash mumkin. Gulliverning g’ayritabiiy sarguzashtlari, uning 
liliputlar hamda ulkan, bahaybat odamlar (velikanlar) mamlakatiga tushib 

---

24 
qolishi, voqea-hodisalarning to`qima va aql bovar qilmas darajada hayratli 
ekanligi bolalarni juda xursand qilmasligi, o`qish jarayonida ularni aqlini 
o`g’irlamasligining iloji yo`q, ammo shu bilan bir qatorda boshqalarning 
fikrini, dunyoqarashini hurmat qilish, yaxshilik va mehribonlikni 
boshqalarning urf-odatlarini o`z o`rniga qo`yishni, boshqalarning dardiga 
hamdard bo`lishni ham o`rgatadi. "Men sharafli maqsad bilan insoniyatni 
ziyoli qilish va unga o`rgatish uchun yozaman" , - deb yozgan edi Svift. 
XVIII asrning o`rtalarida ingliz tiliga Sharl' Perro ertaklarining birinchi 
tarjimalari nashr qilindi, asrning oxirida esa "Ming bir kecha ertaklari" chop 
etildi.
1744-1780 yillarda ingliz va shotland xalq ertaklarining birinchi 
to`plamlari nashr etiladi. Aynan shu vaqtdan boshlab, shaxsan ingliz bolalar 
adabiyoti sanasining hisobi boshlanadi, eng avvalo, noshir va tipograf Djon 
N'yuberining (1717-1767) kitoblari buning yorqin namunasi bo`la oladi.
Aynan shu muallifga birinchi bolalar jurnali "Liliputlar jurnali" tegishlidir. 
1750 yilda "Kichkinagina, yaxshigina kitobcha", 1751-1752 yillarda uch tomli 
"Fanlar olami" kitoblari chop qilinadi. O. Gel'dsmitning ta`rificha, "N'yuberi 
o`zini bolalarning do`sti deb ataydi, aslida esa u butun insoniyatning qadrdoni 
edi".