Mikrobiologiya va virusologiya

Qo`shimcha moddalar 
(kiritmalar). Mikroorganizmlarning o`sishi uchun 
o`sish moddalari ham zarur. Bunday o`sish faktorlari 3 guruh birikmalar - 
aminokislotalar, purinlar, pirimidinlar va vitaminlardir. O`sish faktorlariga 
muhtoj organizmlarni 
auksotrof organizmlar 
deyiladi. O`sish faktorlariga 
muhtoj bo`lmaganlari esa 
prototrof organizmlar 
deyiladi.
Mikroorganizmlarning azot bilan oziqlanishi.
Azot elementiga 
munosabatiga ko`ra, mikroorganizmlar turli gruppalarga bo`linadi. Ba’zilari oqsil 
va peptonlarni o`zlashtirsa, boshqalari nitratlarni, uchinchilari ammiakni, 
to`rtinchilari atmosfera azotini o`zlashtiradi.
 
Oqsil va peptonlar proteoliz (parchalanish) va dezaminlanishdan s o`ng 
o`zlashtirilsa aminokislotalarning to`liq aralashmasi bevosita parchalanadi, ba’zi 
vakillari nitratlarni, ko`pchiligi ammiakni o`zlashtiradi. 
Patogen mikroorganizmlarni ham aminokislotalarda o`stirish mumkin. 
Hayvonlar 
singari 
bakteriyalar 
ham 
o`zi 
sintez 
qila 
olmaydigan 
amminokislotalarni talab qiladi, lekin hayvonlarning ko`pchiligi 8—10 ta 
aminokislota talab qilsa, bakteriyalarning ayrimlari 2—3 ta, ba’zilari esa 17 taga 
yaqin aminokislotani talab qiladi. Ayniqsa patogen, sut kislota hosil qiluvchi va 
chirituvchi bakteriyalar uchun aminokislotalar nihoyatda zarur. Zamburug’lar, 
turushlar va aktinomitsetlar ozig’ida, aminokislotalar bo`lsa, ular tez o`sadi, 
mabodo, aminokislotalar bo`lmasa, ularni o`zi sintezlay oladi (6-jadval). 
N.D.Ierusalimskiy 
(1963) 
aminokislota 
- 
sintezlovchilarni 
aminoavtotroflar
, sintezlay olmaydiganlarni 
aminogeterotroflar
deb atagan. 
Mikroorganizmlar 
uchun 
zarur 
bo`lgan 
aminokislotalar 
ro`yxatini 
aminogramma
 
deb ta’riflagan. 
Mikroorganizmlarning normal o`sishi uchun vitaminlarning V guruhiga 
kiradigan va suvda eriydigan moddalar zarur. Ba’zilari nuklein kislotalar yoki 
fermentlar tarkibiga kiradigan komponentlardir. Ba’zi mikroorganizmlar o`zi 
vitamin sintezlaydi, ularni SHopfer (1938) 
auksotroflar
 
deb atagan. 
Geteroauksotroflar vitamin sintezlay olmaydi. 

---

34