Maxsus pedagogika

8 .1 . Y ordam chi m aktab o ‘quvchilarini oilaga tayyorlash
Y o rd am chi m ak tab aqli z a if o ‘q u v ch ilarn i oilaga, tu rm u sh g a 
tayyorlashdek o ‘ta m uhim vazifani bajaradi. Chunki yordam chi m aktab 
o ‘quvchilari hayotida yagona ilm m askani — bu faqat yo rdam chi 
m ak ta b d ir. Y o rd am ch i m ak tab o ‘q u v ch ilari k a tta b o lg a c h , oila 
quradilar, o ‘g‘il bolalar ota — uy xo ‘jasi, qiz bolalar esa ona — uy 
bekasi b o ‘ladilar. Y o rd a m c h i m ak tab o ‘q u v c h ila ri «ota» b o ‘lish 
m a s’u liyatini, qiz b o lala r esa «ona» boMish m as’uliyatini c h u q u r 
anglab yetishlari kerak. CKg‘il bolalar oila qurgach, oilani boshqarishni 
bilishi zarur. Qiz bolalar esa, tuqqan farzandini to ‘g ‘ri tarbiyalashi, 
uning sog‘lig‘i u chun, u n ib -o ‘sishi uchun m as’ul ekanligini ongiga 
singdirishi kerak.
M a’lum ki, yordam chi m aktab o ‘quvchilari aqliy faoliyatlarining 
orqada qolganligi bois, bundan tashqari, ularning ota-onalari turli sotsial 
chiqishga ega b olganligi bois ham jam iyatim iz talabiga javob beradigan 
«oila» qurish lozim ekanligini va buning uchun faqatgina yordam chi 
m aktabdagina oilaga tayyorlay olish m um kin ekanligini eslatib o ‘tish 
lozimdir.
M a’lumki, oila jam iyatim izning kichik bir qismi b o lib , jam iyatim iz 
oldida o ‘z m as’uliyatiga egadir.
Yordam chi maktab o ‘quvchilarini oilaga tayyorlash vazifasi birinchi 
sinfdan boshlab olib boriladi. Bu m ehnat, axloqiy nafosat, huquqiy, 
jism oniy tarbiya jaryonida amalga oshirib boriladi va ijtimoiy- maishiy 
darslarda, sinfdan tashqari tadbirlarda amalga oshiriladi.
206

---

Bunda qiz bolalarni uy tuzatishdan boshlab, bolani c h o ln iltirish
(qokg‘irchoqni 
c h o £miltirish o kyini orqali), parvarish qilish, bichish- 
tikish, bola kasal bolganda birinchi yordam ko‘rsatish, pazandalik, mehmon 
kutish, choklash, dazmol qilish, bozorda xarid qilish, pulni tejab ishlatish, 
oila budjetini tejash kabi bilimlar asoslari soddadan murakkabga qarab 
olib boriladi.
O lg11 bolalar esa xo‘jalikda erkak qilishi lozim bo ig an ishlarga o ‘rgatib 
boriladi.
O dobnom a darslarida qizlarni «qiz bola hayosi», «onalik burchi» va 
qanday qiz «yaxshi kelinchak», «uy bekasi» b o lish i haqida bilim lar 
berib boriladi. 0 ‘g ‘il bolalarga esa «g‘am xo ‘r ota», «oilaning xo‘jasi» 
kabi ibratli m avzular asosida oila haqida ta sa w u r berib boriladi.
Yordamchi maktabda qiz bolalar tarbiyasiga o ‘ta e ’tibor bilan qaraladi, 
chunki aqli zaif qiz bolalarda jinsiy mayllik kuchliroq bo‘ladi, ular erta 
yetiladilar. Shu boisdan ham qiz bolalarni oilaga tayyorlab borish o kta 
m uhim sanaladi. Qiz bolalar o ilaning s h a ’nini, sharafini 
saqlashi 
zarurligini chuqur anglab etishi, bola tarbiyasida onaning o ‘zi hayoli, 
iboli, m ehnatsevar, xushmuom alali b o lish i g‘oyat 
m uhim ekanligini 
ta ’kidlash o ‘rinlidir.
Bu borada Abu Ali ibn Sino ijtimoiy, axloqiy va falsafiy fikrlar tarixida 
birinchilardan bo‘lib ayollarning bola ta ’lim-tarbiyasidagi o ‘mini chuqur 
bilgan buyuk mutafakkirdir. Oilada er-xotin o ‘rtasidagi o ‘zaro hurmat-izzat, 
bamaslahat ish tutish, samimiy munosabat ta ’lim-tarbiya samaradorligining 
asosiy negizidir, deb yozgan edi allom a.1
Ibn Sino o kn yetti xislat sohibasi b o igan ayolni «ideal» tabiiy tarbiyachi 
deb hisoblaydi. Bularga ayolning oqila va e ’tiqodliligi, sharm-hayoliligi, or- 
nomusliligi, ziyrak va farosatliligi, yoqimtoyligi, o ‘z eriga m ehr-m uhabbat 
qo‘yganligi, betga chopmasligi, ezma bolm asligi, itoatkorligi, dili pokligi, 
eri orqasidan g ly b a t qilm asligi, pokizaligi, vazm inligi, jiddiyligi va 
ulug‘vorligi, o g lr damlarda erining dardiga malham b o la olishi, mehribonligi 
kabilar kiradi.
D em ak, ana shunday ayolgagina bola tarbiyasini ishonib topshirish 
mumkin ekan. Ona — tabiiy tarbiyachi. Shu bois ham qizlarning tarbiyasiga 
juda katta 
aham iyat beriladi. Hozirgi kundagi davr talabi b o lm ish
sharqona odob, axloq aynan qizlarda ana shunday xislatlarni shakllantiradi. 
Zero, sharq ayollarining deyarli barchasi ana shunday onalardandir. 
Buni tarixdan yaxshi bilasiz.
Hozirgi davr talablaridan kelib chiqib o ‘g‘il bolalarni yoshligidan 
erkaklik xislatlarini, erkaklik g'ururini shakllantirish ham o ‘ta m uhim dir. 
Zero erkak oila b o lm is h kichik bir saltanatning sultonidir. Dem ak,