Ma’ruzalar matni toshkent– 2018 so‘z boshi

Falsafiy g‘oyalar. Falsafiy g‘oyalar deb tabiat, jamiyat, inson tafakkuri haqidagi

ta’limotlarning asosini tashkil etadigan, olam va odam to‘grisidagi eng umumiy tushuncha va qarashlardan iborat bo‘lgan, metodologik ahamiyat kasb etadigan fikrlar majmuiga aytiladi. Ular dunyoni bilish jarayonida, kishilik jami-yatining taraqqiyoti mobaynida to‘plangan falsafiy bilimlarni umumlashtirish, inson hayotining ma’no-mazmuni, uning baxt-saoda-ti kabi masalalar ustida mulohaza yuritish asosida shakllanadi. Masalan, olamning asosida nima yotadi, degan falsafiy savolga javob berishlariga qarab monizm, dualizm, plyuralizm, idealizm, materializm kabi falsafiy g‘oyalar vujudga kelgan va falsafiy ta’limot sifatida tarix sahifalaridan joy olgan.

•(юн. monos — бир, ягона) — оламнинг ибтидоси битталигини, бутун мавжудотнинг

монизм ягона моҳиятга эгалигини эътироф этувчи фалсафий ғоя, ёндашув.

•(лот. dualis - икки ёклама) - оламнинг вужудга келиши, мавжудлик қонуниятлари

дуализм ҳам руҳий-илоҳий, ҳам моддий асосга эгалигини эътироф этувчи фалсафий ғояга асосланган таълимот.

•(лот. pluralis - кўплик) - бир-биридан мустакил бўлган ва қандайдир ягоналикка

плюрализм келтиршмайдиган борлиқ турлари, манфаатлар, ғоялар, қарашлар ва социал _{институтлар кўплигини билдирувчи фалсафий ғояга асосланган дунёқараш,}

таълимот.

•(юн. idea — ғоя, macaввyp, тушунча) - олам ва одамнинг яралиши, табиат ва

идеализм жамиятнинг моҳияти ва ривожида руҳий, моддий бўлмаган омилларни устувор деб билувчи фалсафий ғояга асосланган йўналиш.

•(лот. materialis - моддий) — борлиқ, олам, табиат, жамият ва одамнинг мавжудлиги,

материализм яшаш ва ривожланиш хусусиятларини талқин қилишда модда (материя) ва унинг хоссаларини устувор деб билишга асосланган фалсафий йўналши.