Ilm sahroda do’st, hayot yo’llarida tayanch, yolg’izlik

 
 
 
Misol.
  Boshlang’ich  investitsiyalar  (
J
0
)  225  mln.so’mni  tashkil  qiladi. 
Investitsiyadan kutiladigan natijalar quyidagi jadvalda keltirilgan (mln.so’m). 
Ko’rsatkichlar  
2010y. 
2011y. 
2012y. 
2013y. 
2014y. 
1. Sotishdan olingan tushum 
2. Ishlab chiqarish xarajatlari 
3. Moliyaviy xarajatlari 
4. Soliqlar 
5. Yillik pul oqimi 
140 
64 
30 
4,6 
41,4 
210 
96,6 
23 
9,4 
81,0 
350 
164 
20 
16,6 
149,4 
350 
164 
18 
16,8 
151,2 
350 
164 
15 
17,1 
154,0 
 
Sharoitni  o’zgartiramiz  va  kelgusida  qaysi  omil  yuqori  riskka  sabab  bo’lishini 
aniqlaymiz.  Hisob-kitoblarga  qaraganda  kelgusida  ishlab  chiqarish  xarajatlari  va 
to’lanadigan soliqlar 10%dan oshadi. Diskont foizi (r) 11%ga teng.  
Boshlang’ich foiz uchun 
NPV
 hisoblaymiz: 
0
2
2
1
)
1
(
...
)
1
(
)
1
(
J
r
CF
r
CF
r
CF
NPV
n
n








 
0
5
4
3
2
)
11
,
0
1
(
154
)
11
,
0
1
(
2
,
151
)
11
,
0
1
(
4
,
149
)
11
,
0
1
(
81
)
11
,
0
1
(
1
,
41
J
NPV











 
NPV 
= 37,3 + 65,7 + 109,2 + 99,6 + 91,4 – 225 = 403,2 – 225 = 178,2 
mln.so’m.
 
Ishlab  chiqarish  xarajatlarini  10%ga  oshirsak,  ular  2010  yilda  70,4  mln.so’mni; 
2011y.  –  106,26;  2012y.  –  180,4;  2013y.  –  180,4;  2014y.  –  180,4  mln.so’mni  tashkil 
etadi. Yillik pul oqimi (
SG’
) esa tegishli ravishda – 35; 71,3; 133; 134,8; 137,5 mln.so’m. 
Bu erdan sof keltirilgan qiymat teng:  
 
NPV
1
 
= 31,5 + 57,8 + 97,3 + 88,8 + 81,6 – 225 = 132 
mln.so’m.
 
Endi  soliqlar  10%ga  oshgan  sharoitda  sof  keltirilgan  qiymatni  hisoblaymiz. 
Soliqlar 10%ga oshsa, ularning summasi yillar bo’yicha teng: 5,06; 10,34; 18,26; 18,48; 
18,81.  Yillik  pul  oqimi  (
SG’
)  tegishli  ravishda:  40,9;  89,06;  147,74;  149,52;  152,19 
mln.so’m. Bu erdan sof keltirilgan qiymat teng: 
 
NPN
2
 = 36,8 + 65 + 108 + 98,5 + 90,3 – 225 = 398,6 – 225 = 173,6 
mln.so’m.
 
Demak,  biz  ko’rib  chiqqan  loyihada  soliqlarning  o’zgarishiga  nisbatan  ishlab 
chiqarish  xarajatlarini  o’zgarishi  (o’zgarish  miqdori  bir  xil  bo’lishiga  qaramasdan) 
sezgirligi  darajasi  yuqori.  Bu  erdan  shunday  xulosa  qilish  mumkinki,  kelgusida  ishlab 
chiqarish xarajatlarining o’sishi, loyihani amalga oshirish jarayonida yuqori riskka sabab 
bo’lishi  mumkin,  ya’ni  rejalashtirilgan  foyda  olinmasligi  yoki  umuman  investitsiyani 

---

 
158 
yo’qotish  mumkin.  Shuning  uchun  ham  loyihaning  investorlari  sarflarni  aynan  shu 
moddasiga e’tiborni kuchaytirishlari talab etiladi.