Erkin X u d o y b e r d iy e V adabiyotshunoslikka

Hayot  shakli  va  adabiyot  shakli
Adabiyot va san’atga xos bo‘lgan badiiy obrazlilik hayot shaklidir.  U  oddiy 
axborotga nisbatan qiziqarlidir.
M a’lum ki,  ilmiy.  m antiqiy  tafakkur  yaxlit  hodisalarn i  va  jaray on larni 
qismlarga, guruhlarga b o lib  tekshiradi.  Hayot shakli, ya’ni obrazli shakl vositasida 
esa san’atkor tom onidan tasvir doirasiga tortilgan hodisalar, turm ush jarayonlari, 
kishilarning taqdirlari,  his-tuyg‘ulari, o ‘y-fikrlari b irb u tu n , jonli  holda qam rab 
ofinadi.
Bunday qamrab olish adabiyot va san’atning m ohiyatiga,  ular oldida turgan 
m aqsad va vazifalaiga ju d a  mos keladi,  chunki to 'laq o n li, jonli,  yaxlit, hayotiy 
m anzaralar chizish yo‘li bilangina kitobxon qalbida go'zallik va shodlik tuyg’usini 
uyg‘otish ham da  uning o ‘zini  m ukam m al  inson  sifatid a tarbiyalab  borishga 
erishm oq  m um kin.
Insoniyatning  tarixiy  taraqqiyoti  davom ida  yuzaga  kelgan  hayot  shakli, 
y a’ni  badiiy  obrazlilik sa n 'a tn in g   o ‘ziga  xos  belgisiga  aylanib  qoldi  h am da 
voqelikning jo n li  m anzarasini gavdalantirish b o ra sid a  beqiyos  im koniyatlar 
tu g ‘dirdi.
Adabiyotdagi “hayot  shakli” yozuvchilar to m o n id a n  aks ettirilgan voqelik­
ning jonli  m anzaralaridan  yoki  so 'zlard a  bayon  q ilingan  tasviriy  vositalar 
yordamida ifodalangan jonli insoniy his-tuyg‘ulardan  iboratdir.  Bu manzaralar, 
his-tuyg‘ular badiiy asarning obrazli to ‘qim asida  m azm u n  va shaklning uzviy 
birligini yuzaga keitiradi.  Adabiyot va san ’atdagi obrazlilik  m azm un va shakl 
ibtidolarning  m ujassam ligidan,  birligidan  iborat.  A dabiy shakl  ko'plab tu rli- 
tum an,  kom pozitsion tasviriy vositalami o ‘z ichiga qam rab  oladi.  U lar haqida 
m azkur kitobning  ikkinchi b o ‘lim ida gapiriladi.