Erkin umarov mahmud abdullayev

• 
Fikrlar va xatti-harakatlarning g‘oyaviy — hissiy ulug‘vor-
ligi. 
Bu m a ’naviy belgilarni fikrlar va xatti-harakatlar m a’naviyati 
deb atash m um kin, u insonning vatanparvarlik, yangilikka intilishi, 
yuksak g ‘oyalardan ilhom lana olish asosida faoliyat ko'rs’atishida 
n am o y o n b o 'la d i.) C h u n o n c h i, o ‘z v a ta n in i fid o k o ro n a va 
qahram onlarcha himoya qilish, « 0 ‘zbekistonga, uning yeri, tabiati- 
ga, bu yerda yashayotgan xalqlarga m uhabbat, o ‘lkaning tarixi, 
m adaniyati, a n ’analarini teran bilib olishga intilish, respublika- 
ning qudrati va yutuqlaridan faxrlanish, xalqimiz qismatiga tushgan 
qiyinchiliklar uchu n qayg'urish k o ‘p m illatli o ‘zbek jam iyatining 
m uhim jipslashtiruvchi asosi hisoblanadi» ( 0 ‘sha asar, 76-bet).
M a’naviyatning bu tarkibiy qism lariga erkinlik, m ustaqillik 
uchun kurashish, uni asrab-avaylash va yanada m ustahkam lash 
kabi jih atlar ham to £la kiradi. Inson xarakterida shunday ruhiy 
ko‘tarinkilik yuzaga chiqadigan holatlar ham m avjudki, bu jara- 
yonda hissiy o ‘zboshim chalik o ‘rnini axloqiy erkinlik egallaydi, u 
tasodifiy tasavvurlardan zaruriy bilim gacha, am aliy ong darajasi- 
dan o ‘z m a’naviyatini fahm lashgacha ko'tariladi.
U lug‘vorlik, asosan, estetikaning tushunchasidir, biroq u ayni 
vaqtda m a’naviy — axloqiylik kategoriyasi ham dir. Chunki u inson 
qahram onligi, jasorati, ulug‘vorlik fazilatlari g‘oyasi bilan bog‘la- 
nib ketadi. U lug‘vorlik xuddi shu m a’noda alohida olingan inson 
va butun insoniyat taraqqiyoti sari yo‘naltirilgan yuksak, olija- 
nob, ijobiy m a ’naviylikni k o ‘zda tu tadi. Ayni vaqtda, bunday 
holatning teskarisi, aksilifodasi b o ig a n jih atlar ham mavjudligini

---

e sd an c h iq a rm a s lik lo z im . B u la r p a s tk a s h lik , y a ra m a s lik , 
g'ayriinsoniylik kabi kategoriyalar bo‘lib, ular insonga, dem akki, 
m a’naviyatga qarshidir. Buni oddiy so‘z bilan m a’naviyatsizlik, 
keskinroq tarzda q o ‘yadigan b o ‘lsak, aksilm a’naviyat deb atash 
m um kin. Xuddi shu m a ’noda olib qaraydigan b o ‘lsak, m a’navi­
yat tarixida ilohiylik, rahm oniylik bilan bo g 'liq ijobiy m a’naviy- 
lik; salbiy, tuban m a’naviylik bilan bog‘liq shaytoniylikdan iborat 
aksilm a’naviylik hodisalari yuz berganligi hech kimga sir emas.
Biz bu yerda olijanob m a’naviylik degan iborani qo'llashni lozim 
topam iz, ayni vaqtda, bu fazilatning yuksak nam unasi tarixdagi 
buyuk shaxslarga xos ekanligini ham ta ’kidlaym iz. O lijanoblik 
fazilatlari nafaqat buyuk shaxslarga, ayni vaqtda oddiy, taqvodor 
kishilarga ham xosdir. Bu fazilatning yuzaga chiqishida tashqi m uhit 
ham m uhim rol o'ynaydi, chunki uning bevosita ta ’siri ostida 
inso n nin g ichki kuch lari, m uayyan fikr, h is-tu y g ‘ulari, x atti- 
harakatlari yuzaga keladi. Odatdagidek fikr yuritadigan bo'lsak, biz 
qahram on deb hisoblaydigan insonlar oddiyligi bilan ajralib tura- 
digan kam tar m ehnatkashlar, o'zining pok va halol m ehnati bilan 
xizmat vazifasini, oilasi oldidagi burchini, o ‘z hamkasblari, qo ‘ni- 
qo‘shnilari, jamiyat oldidagi majburiyatlarini sidqidildan bajaradigan 
fu q aro lard ir. U lar n afaq at o ‘zi, oilasi, balki ja m o asi, q o ‘n i- 
q o 's h n ila r i, ja m iy a t t o ‘g ‘ris id a h am g ‘a m x o ‘rlik q ila d ila r. 
P reziden tim iz bunday kishilarni «yuragida o ‘ti b o r, serg 'ay rat 
odam lar, yoshlar, fidoyi vatanparvarlar» deb ataydi, u lar orqali 
maqsadimizga yetamiz, deydi 
(I. A. Karimov.
Istiqlol va m a’naviyat. 
T o sh k en t, « 0 ‘zbekiston», 1994 yil, 86-b et). B unday k ishilar 
m a’naviylikning har bir belgisi qaror topishi va rivojlanishi uchun 
yurakdan kurashadi.