Defektologiya, maxsus psixologiya nazariyasi va texnologiyalar

Me’yorli motorika 

- 

harakatlarning  statik  muvofiqlashuvi  shakllangan:  topshiriq  bo`yicha 

yoki erkin ravishda kerakli holatni aniq belgilay oladi; 

- 

harakatlarinng dinamik muvofiqlashuvi shakllangan: 

harakatlar  aniq,  ishonch  bilan  bajariladi,  motor  faolligining  turli  xil 

ko`rinishlari bilan o`zaro bog’langan (yugurish, sakrash, chapak chalishda); 

- 

ko`l  barmoqlari  va  mayda  ko`l  harakatlari  to`la  shakllangan:  yuz 

ishoralari ifodali va emosional. 

Motor harakatlari buzilishlariga quyidagilar kiradi: 

- 

harakatning 

haddan 

tashqari 

faolligi, 

qo`zg’aluvchanlik 

va 

muvofiqlashmagan harakatlarning bo`lishi; 

- 

motor zo`riqishi,  harakatlarning cheklanganligi  va  muvofiqlashmagan 

harakatlar, harakatlarning beso`naqay va sustligi; 

- 

yuzdagi  samimiylikning  bir  oz  yoki  yaqqol  ifodalanganligi,  panja 

barmoqlari va mayda ko`l harakatlarining etarli rivojlanmaganligi. 

Artikulyasion  apparatni  tekshirish  metodikasiga  asosan  tovushlar 

talaffuzidagi  kamchiliklarning  sababi  bo`lgan  artikulyasion  a’zolar  to`zilishida 

yaqqol ifodalangan to`zilishda quyidagilarga e’tibor beriladi: 

Lab:(qalin, yupka, yuqori labning kalta bo`lishi, labdagi yoriqliklar); 

Til:(makroglossiya,  tilning  ingichka  bo`lishi,  til  tagidagi  yuganchaning 

kalta bo`lishi); 

Jag’: (progeniya, prognatiya); 

Tishlar: (yo`q bo`lishi, orasi ochiq bo`lishi, yon ochiq tishlar); 

Qattiq tanglay: (baland, yassi, tor va yoriqlar bo`lishi); 

Yumshoq tanglay: (kalta, ikkiga bo`lingan, yo`q bo`lishi); 

Artikulyasion apparat to`zilishini baxolash me’yori: 

---

 

31 

- 

Artikulyasion apparatning me’yorda bo`lishi; 

- 

Artikulyasion  apparat  to`zilishida  kamchiliklar,  buzilishlarning 

bo`lishi. 

So`ngra Artikulyasion apparat harakatchanligi tekshiriladi. 

Bunda lab, pastki jag’, til, yumshoq tanglay mashqlaridan foydalaniladi. 

Masalan,  lab  mashqlari:  ko`lgi  holatiga  keltirish  -  tinch  holat;  oldingi 

chuchchaytirish  -  tinch  holat;  ko`lgi  holatiga  keltirish,  oldinga  chuchchaytirish  - 

tinch holat. 

Pastki  jag’  uchun  mashqlar:  og’izni  katta  ochish,  og’izni  ochiq  holda  bir, 

ikki  (6  sekundgacha)  ushlab  turish  -  og’izni  yopish;  og’izni  katta  ochish,  pastki 

jag’ni ung va chap tomonga harakatlantirish - tinch holat.