A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

ANJIR (FICUS) TURKUMI
Ushbu turkumga kiruvchi 600 ta turdan eng qimmatlisi 
oddiy anjir
(Ficus carica L.) 
hisoblanadi. Anjir daraxti 
3 
kattalikdagi daraxt bo'lib, 
yirik bargli, asosan tropik va subtropik mintaqalarda keng tarqalgan. 
Tabiiy sharoitlarda 
3-4 
metrgacha, madaniy sharoitlarda 10-12 
metrgacha o‘suvchi daraxt. Mevalari shirin qand moddasiga boy (20%) 
rezavor va quritilgan holda iste’mol qilinadi. Anjir yovvoyi holda 
0 ‘zbekiston janubida, Kopettog‘da, Eron va A fg‘oniston tog'larida 
uchraydi. Hozirgi paytda anjiming ko'plab madaniy navlari yaratilgan. 
Sovuqqa chidamsiz, qattiq sovuqli (-20o) qishlarda o ‘simliklaming yer 
usti shoxlari zararlanib, qurib qoladi, shu sababli bog‘larda o ‘suvchi 
anjir daraxtlarini qishga ko‘mib, o‘rab qo‘yish tavsiya etiladi. Anjimi 
ko‘paytirishning eng oson usuli qalamchalarini ildiz oldirishdir. Buning 
uchun noyabr-dekabr oylarida qalamchalar ona daraxtdan tayyorlanadi 
va qishga quruq transheyalarga ko‘mib qo‘yiladi. K o‘chatlar bir yilda 
doimiy joyiga o ‘tkazish uchun tayyor bo‘ladi.
QOG‘OZLI TUT (VROUSSONETIA) TURKUMI
Bu turkumning vakillari daraxt o ‘simliklardir, ular ikki uyli, ayrim 
jinsli. Barglari navbat bilan joylashadi, oddiy tuzilgan, butun yoki 
bo‘lakli. Gullari bir jinsli, changchi gullari oddiy boshoq, urug‘chi 
gullari sharsimon boshoq hosil qiladi. Mevasi sharsimon to'pm eva 
bo‘lib, har biri alohida uzun bandli danakchadir.
Quyida bu turkumning 
qog‘ozli tut daraxti (Vroussonetia
rarurifera L.) 
turi ustida to ‘xtalib o ‘tamiz.
Qog‘oz daraxtning bo‘yi 20 m ga, diametri 80 sm ga yaqin. Shoxlari 
uzun, kul rang, qattiq, dag‘al, kalta tukli. Kurtaklarining bo‘yi 5 mm, 
ingichka. Barg bandi 4-8 mm, tukli. Barg plastinkasi keng tuxumsimon 
yoki lansetsimon-tuxumsimon, tubi notekis yuraksimon yoki to'm toq, 
uchi o‘tkir yoki to‘mtoq b o ‘lib, bo‘yi 8-15 sm, eni 6-10 sm, butun yoki 
3-5 bo‘lakli. Yuz tomoni yashil, dag‘al tukli, orqa tomoni kul rang, 
baxmal tukli, keyinroq yashil rangga kiradi. Changchi to‘pgullari 3-5 
sm, gulbandi mayin tukli, 1,5 sm. Urug‘chi to ‘pgullari baxmal tukli,

---

bandining uzunligi 1,5 sm. Danakchasi qizil rangda, bo‘yi 2-2,5 sm 
keladi. Qog‘oz daraxti yorug‘sevar o ‘simlik. U ildizidan bachkilaydi. 
Yaponiyada va X itoyda tarqalgan b o iib , po‘stlog‘ining ichki qavatidan 
oliy navli qog‘oz tayyorlanadi. Xushmanzara daraxt sifatida shaharlarda 
ekiladi, Toshkent sharoitlarida yaxshi o ‘sadi.