A ashirov, sh. Atadjanov

Boasni zamonaviy etnologiyaning m e’mori deb hisoblaydilar. U,
aw alo, evolutsionistlarning kishilik jamoasi, ijtimoiy institutlar,
madaniyat quyidan yuqoriga qarab taraqqiy etib boradi, — degan
ta’limotiga keskin qarshi chiqqan. Boas o'zidan awalgi tadqi-
qotchilarni mavhum yoki noto‘g‘ri xulosalarga kelganlar deb
hisoblagan. Shu boisdan ham u etnologiyani yangidan yaratmoq
zarur degan xulosaga kelgan. Boas yangidan etnografik materiallar
yig‘ish uchun oldingi tadqiqotchilarga nisbatan ko‘proq dala
ekspeditsiyalari tashkil etish va ular asosida yangi metodlar va
konsepsiyalarni yaratish zarur deb hisoblagan. Amerika mak­
tabining vakillari bu borada o ‘zlarining dala tadqiqotlarini o ‘tka-

---

zish jarayonida psixologik va psixiatrik uslublardan keng foyda- 
langanlar. N atijada, psixologik antropologiyaga oid ko‘plab 
m a’lum ot yig‘ishga m uyassar bo‘lingan. Psixiantropologik 
nazariyaga bo ‘lgan ehtiyoj natijasida etnopsixologik maktab 
anchagina taraqqiy etgan.
Etnologiyada psixologik yo'nalish roivojlanishi jarayonida 
o‘zining konseptual vorisligini saqlagan holda bir necha marta 
nomini almashtirgan. M azkur yo'nalish dastlab Frans Boas­
ning tarixiy maktabi, keyinchalik Shaxs va Madaniyat maktabi, 
undan keyin «milliy xarakter»ni tadqiq qilish, XX asrning 60- 
yillaridan boshlab to hozirgi kungacha esa — psixologik antro- 
pologiya yoki ko‘pincha, etnopsixologiya nomi bilan yuritiladi.
Etnopsixologiya maktabi namoyandalarining ta’kidlashlaricha, 
«madaniyat» mavhum tushunchadan ko'ra kengroqdir, lekin bu 
borada birinchi o'rinda individ, shaxs turadi. Shu bois, ularning 
fikricha, har bir xalq madaniyatini tadqiq qilishni, eng aw alo, 
shu madaniyatga daxldor individ va shaxsni o ‘rganishdan bosh- 
lamoqjoiz.
Dastlabki etnopsixologik konsepsiya etnolog olim lar to ­
monidan emas, balki psixologlar, aniqrog‘i,