8-mavzu: Pedagog faoliyatida estetika

O`RTA ASRLAR ESTETIKASI

1. 
   O`rta asrlar estetikasi (Forobiy, Ibn Sino, Imom G`azzoliy, Xitoy, Yaponiya).
   
2. 
   Umumjahoniy dinlarning san`at bilan hamkorligi.
   

 

2. Estetikaning asosiy kategoriyalari quyidagilar:

- go’zallik;

- ulug’vorlik:

- fojeaviylik;

- kulgulilik.

Estetik faoliyat go’zallikni anglash va yaratishga qaratilgan, anglangan faoliyatdir. mazkur faoliyat jarayonida, nafaqat insonning ma’naviy ehtiyojlari qondiriladi, balki yangi yestetik ehtiyojlar ham yuzaga keladi. estetik faoliyat ko’p qirrali bo’lib, go’zallikni yaratish jarayonida ham qamrab oladi.

Odatda, go’zallik ikki omil asosida yuzaga keladi. bular: inson tafakkuri va mehnatining mahsuli natijasida yaratiladigan go’zallik; inson tafakkuridan tashqarida, insonga bog’liq bo’lmagan xolda yuzaga keladigan go’zallik. birinchidan ayl, ruh va xissiyot ustuvor bolsa, ikkinchidan makon va zamon muhim o’rin egallaydi.

Go’zallik - bu asossiy estetik kategoriya bo’lib, uni idrok etish qobiliyati esa estetik sub’ektning asosiy qismidir. bu xususiyat ustetik ong va uning qismlariga ham taalluqlidir. estetik his – tuyg’u, yeng avvalo, go’zallikni xis yetish jarayonini anglatadi.

go’zallikning 5 sharti mavjud:

1. me’yor;

2.predmetning;

3. ranglarning uyg’unligi;

4. estetik formada ekanligi

Ulug’vorlik – so’zsiz buyuk, salmog’i bo’yiyaa ulkan narsalar. ulug’vorlik amaliyotda qo’llaniladigan estetik tushshunchadir. Ulug’vorlik ko’lami go’zallik ko’lamidek cheksizdir.

Fojeaviylik – hayotda og’ir baxtsiz, ko’pincha o’lim bilan tuyg’udan xodisalarni ifoda etadi. aristotelь o’z davridayoq foje aviylik ko’p kishilarda achinish ruhini uyg’otadi, ularni dahshatga soladi va katarsis (ruhiy musaffolik) bilan tugaydi.

Kulgulilik – fojeaviylikdan farq qilib insonlarda nomunosib xarakatlar, qusurlar shuningdek kishilarning ijtimoiy hayoti va turmushdagi salbiy holatlar ustidan kuladi.
3. San’at voqelikni badiiy timsollar vositasi bilan olamni itdrok etish yoki aks ettirishni anglatadi

San’at 3 muhim funktsiyani bajaradi.

1.voqelikni bilish

2. estetik ehtiyoj va didni qondirish

3.siyosiy va axloqiy jihatdan tarbiyalash

san’at turlari:

• 
  makon san’ti (rassoachilik, xaykaltaroshlik);
  
• 
  vaqt sana’ti (musiqa, badiiy adabiyot);
  
• 
  vaqt makon san’tiga (tsirk, opera, teatr, kino)
  

San’atning xilma-xil turlarga bo’linishga sabab sa’natning bir turi voqelikni to’la ifodalab bera olmaydi. Ularning har biri mustaqil va oziga xos va betakror bo’lib, voqelikning muayyan bir tomonini bevosita aks ettiradi.O’sha san’at turi u yoki bu insoniy xis tuyg’ularni ifodalashda boshqa turlarga nisbatan ustivor o’rin egallaydi va ayni paytda muayyan cheklanganlik xususiyatiga ega

Asosiy adabiyotlar:

1. 
   Ш.М. Мирзиёев. Буюк кележагимизни мард ва олижаноб халқимиз билан бирга қурамиз. Т.:“Ўзбекистон”, 2017 йил
   
2. 
   Абдулла Шер, Баҳодир Ҳусанов, Эркин Умаров. Эстетика (Услубий қўланма). –Т.: Университет. 2010.
   
3. 
   Гулыга А. Принципы эстетики. М.:Политиздат.1987.
   
4. 
   M.Нурматова.Шахс камолотида ахлоқий ва эстетик қадриятлар уйғунлиги. Ўқув қўлланма. Т.2009.
   
5. 
   Муҳаммаджонова Л. Жадид мутафаккирларининг ахлоқий-эстетик қарашлари. /Ўқув-услубий қўлланма. Т.: УзМУ. 2007