2021-yil 25-noyabr 2021-yil

1-
 асм
.
Экономет ик моделлашти ишнинг илмий йўналишла мажмуаси
1-
асмда келти илган маълумотла дан фойдаланиб
,
аниқланган моделла ё дамида компьюте технологияси
дасту ида иқтисодий жа аёнла ҳисоб-китобини тенглик ва тенгсизликла о қали маълум би ша тла асносида
амалга оши илади
.
Экономет ик усулла нинг ва компьюте ла нинг миллий иқтисодиётни бошқа ишда
афзалликла идан би и шундаки
,
ула ё дамида моделлашти увчи объектга омилла нинг таъси ини
,
натижа
кў саткичига есу сла нинг ўза о муносабатла ини сцена ийла асосида кузатиш мумкин
.
Бу эса ўнлаб та моқла 
ва минглаб ко хонала да ишлаб чиқа иш натижала и ва миллий иқтисодиётнинг илмий асосда п огнозлашти иш ва
бошқа ишга имкон бе ади
.
Шу маънода муаллифла томонидан ноаниқ тўпламла наза иясига асосан ишлаб чиқилган инвестицияла 
тақсимоти моделидан фойдаланиб
,
Ўзбекистон Республикаси иқтисодий та моқла ига тақсимланаётган
инвестицияла ни тақсимотига татбиқ этиб
,
ҳолатла бўйича таҳлил қилиш мумкин
.
Аниқланган натижала га кў а
,
2000-2020 
йилла да Ўзбекистон Республикасининг ялпи ички маҳсулот хажмининг ки итилган инвестицияга
нисбатан ўзга иши
5
йил
(2000, 2006, 2008, 2012,
ва
2015
йилла да
)
жуда ёмон ҳолатда бўлиб
,
жами танланган
дав ла га нисбатан
29 %
ни ташкил этган
.
Бу ҳолатда танланган дав ла мобайнида ялпи ички маҳсулот
,
жами ишлаб
чиқа илган ялпи ички маҳсулотга нисбатан
35 %
ни
,
асосий капиталига инвестиция тақсимоти эса
35 %
га тенг бўлган
.
Жуда ёмон ҳолатда та моқла га тақсимланган инвестицияла нинг ў тача сама адо лиги
4,34 
фоизни ташкил этган
.
2000-2020 
йилла да Республика та моқла и бўйича саккиз йил
(2001, 2002, 2003, 2004, 2007, 2009, 2013 
ва
2014 
йилла 
)
ёмон ҳолатда инвестиция тақсимоти бўлганлигини яъни
, 2000-2020 
йилла да тақсимланган жами
инвестицияга нисбатан
37 % 
ни кў сатмоқда
.
Бунинг натижасида ялпи ички маҳсулот жами ялпи ички маҳсулотга
нисбатан ўзга иши
36 %
га тенг бўлиб
,
сама адо лик кў саткичи
6,16 %
ни кў сатмоқда
.
Шуни таъкидлаш жоизки
,
танланган дав ла мобайнида меъё бўйича тақсимот кузатилмади
.
Ўзбекистон Республикасида асосий капиталга инвестицияла нинг
2005, 2010 2011 
ва
2020 
йилла да ў та
ҳолат бўйича тақсимланганлиги аниқланиб
,
кузатув олиб бо ган йилла нинг
3,3 %
ини ташкил этган
,
бу дав ла да
я атилган умумий ялпи ички маҳсулот
800644,0
мл д
.
сўмга тенг бўлиб
,
белгиланган дав учун жами ялпи ички
маҳсулотни
3,9 
қисмини ташкил этган
.
Яхши ҳолат бўйича тақсимланган инвестиция
249324,0 
мл д
.
сўмга тенг бўлиб
,
кузатув олиб бо илган йилла бўйича жами асосий капиталга инвестицияла нинг
3,5 
қисмини ташкил этган
.
Бу
ҳолатда аниқланган инвестицияла сама адо лиги
18,73 %
га тенглиги аниқланди
.
Яхши ҳолат бўйича
2016, 2017, 2018 
ва
2019 
йилла аниқланди
.
Унга кў а
,
бу дав ла да ишлаб чиқа илган
ялпи ички маҳсулот ҳажми
1527018,4 
мл д
.
сўмга тенг бўлиб
, 2000-2020 
йилла учун кузатилган дав ла нинг жами
асосий капиталга инвестицияла ҳажмига нисбатан ў тача
2,0 
қисмини ташкил этиб
,
сама адо лик кў саткичи
24,04
%га тенг бўлган
.
Тадқиқот натижала ига кў а инвестиция тақсимотининг ў та ҳолати кузатилмади
.
Хулоса қилиб айтганда
,
инвестиция ки итилишида албатта би инчи навбатда эътибо қа атиладиган жиҳат
унинг сама адо лиги бўлиб
,
да омад келмайдиган ҳолатда ҳеч ким инвестиция қилмайди
.
Ки итилаётган инвестиция
да омадга боғлиқ бўлиб
,
у таваккалчиликсиз амалга оши илмайди
.
Таваккалчилик кутилаётган да омаддан
келажакдаги да омаднинг мумкин бўлган оғишиди 
.
Демак
,
мамлакат иқтисодиётига ки итилаётган инвестицияла нинг таваккалчилик омилла ига
,
авваламбо 
,
хомашё
,
эне гия есу сла ини таъминоти
,
иқлими ҳамда маҳсулот логистикасини ки итиш мумкин
.
Хата лилик
да ажасига таъси этувчи омилла сифатида қонун
,
фа мон
,
қа о ва фа мойишла ни ки итиш мумкин
,
ула ни
ҳози ги ҳолатдан келиб чиқиб
,
баҳолаш ке ак
,
чунки унинг оқибатида кишила нинг моддий фа овонлиги ҳамда
ишлаб чиқа ишга таъси кў сатиши мумкин
.