1-мавзу: Шахслараро муносабатларда компетентлик ва маҳоратнинг роли. Мавзунинг асосий масалалар

10-МАВЗУ : Мантиқий фикрлаш ва мазмунли ифодалашнинг юрист фаолиятидаги роли.


Мавзунинг асосий масалалари

1. Юридик мантиқий савол ва казус. Ўзаро умумий ва фарқли жиҳатлари.

2. Жавобларни тўғри ёзиш ҳамда кўчирмачилик – плагиатдан сақланиш талаблари.

3. Ёзма жавобни шакллантириш қоидалари. Мантиқий изчиллик, умумийдан хусусийга қараб ёритиш, кириш, асосий висм ва хулосани шакллантириш, фикрни асослантириш, мухокама, асослантириш, шахсий фикрни баён қилиш.

4. Иқтибос (цитата), ҳавола (сноска) вa адабиётлар рўйхати.

Зарурий адабиётлар:

Методические рекомендации для студентов по написанию ответов на логические вопросы и казусы. – Т.: ТГЮУ, 2019. – 68 с.

McBride N.J. (2007). Letters to a Law Student A guide to studying law at university. Pearson Education Limited, UK. 118-165 p.
Bast C., Margie A. (2012). Hawkins Foundationsof Legal Research and Writing. 5th Edition. Cengage Learning, USA. 3-14 p.
Мантиқий фикрлаш.
Мантиқий фикрлаш воқеликни акс эттиришнинг юқори босқичи сифатида инсонга мураккаб ва муаммоли вазиятларда оқилона фикр юритиш ҳамда ўринли қарор қабул қилиш имконини беради. Фикр юритишнинг бу тури шахснинг етуклигини ифодалайди, унинг дунёни кўп қиррали ва чуқур билишида муҳим восита сифатида иштирок этади. Фанлар тарихидан шу нарса маълумки, мантиқий фикрлаш инсоннинг маълумоти, дунёқараши ва ҳаттоки маданияти билан боғлиқ жиҳатларга эга. Юксак даражада мантиқий фикрлаш қобилиятига эга шахс авваломбор, ўз устида кўп меҳнат қилиши, борлиқни объектив акс эттиришга лаёқатлилиги белгисидир.
Шунингдек, юристларда мантиқий фикр юритиш кўникма ва малакаларини ҳосил қилиш орқали уларнинг ақлий салохиятини юксалтириш хамда дивергент тафаккурлаш қобилиятини мукаммаллаштишга эришиш мумкин. Вокеа-ходисаларнинг ички ривожланиш омилларини амиклаш оркали вокеликка таъеир утказиш. уларни самарали бошкариш усулларини куллаш хам шахснинг Мантиқий фикрлаш даражасига бевосита боглик. Ахборотлар окимидан зарур, ишончли ва етарли маълумотларни танлаш, уларга танкидий ёндашиш, турли гоя ва фикрларни бахолаш мезонларини билиш, барча бугин ва даражадаги раҳбарлар онгли фаолиятини намоён этувчи мухим омиллар хисобланади.
Мантиқий фикрлашдаги чапкашликлар интеллектуал фаолият сохасидаги турли хатоларга олиб келади, мулоқот қилиш, бир-бирини тушуниш имконининг камайишига, натижада. инсонлар ўртасилаги муносабатларда муайян зиддиятларнинг вужудга келишига сабаб бўлади. Шу боис. мулоқотга киришиш, кул остидагиларини уюштира билиш ва бошкариш техникасини эгаллашда раҳбар ходим уз фикрини асослай олиши хамда унга бошкаларни ишонтира билиши учун унинг нутк ва тафаккур маданияти хам юқори булиши тапаб этилади.
Мантиқий фикрлаш даражаси ҳиссиётлар ва интуиция билан эмас, балки рационал билиш қобилияти билан белгиланади. Рационал билиш қобилияти - интеллект IQ (Intelligence Quotient) гестлари оркали аникланади. IQ тестлари натижаси раҳбар ходимнинг турли мураккабликдаги масалаларнинг ечимини топиш қобилиятини аниклабгина колмай, уз вақтини хамда мехнат фаолиятини самарали ташкил этиш хақида хам ахборот беради.
Мантиқий фикрлаш буйича тест шахснинг муаммога тизимли ёндашуви, тахдил қилиши, мавжуд маълумотлардан макбул натижани топишда фойдалана олиши, бошкарув карорларини қабул қилишда тезкорликни аниклаш буйича узига хос афзалликларга эга. Шунингдек, шахснинг Мантиқий фикр юритиш қобилияти вазиятга таъсир этувчи омилларни хисобга олиш, мавжуд омиллар орасида энг эҳтимоли юқорисини танлаш ва шу асосда вазиятни прогнозлаш салохиятини кўрсатади. Мазкур турдаги тестларнинг афзаллик ёки камчиликларини фарқлашда тестлардан кутилаётгаи натижанинг мазмуни ва мохиятини хисобга олиш мухим. Мантиқий фикрлаш буйича тестнинг яна бир афзаллиги шундан иборатки. ушбу тест имтиҳон қабул қилувчига бўлажак юристнинг кучли ва кучсиз жиҳатлари ҳамда интеллектуал салоҳиятини аниқлаган ҳолда келгусида ўқитиш йўналишларини белгилаб олиш имконини беради. Шунингдек, бўлажак юристнинг мантиқий фикрлаш даражасини баҳолаш орқали келгусида уни мукаммал юрист сифатида тайёрлаш йўналишларини аниқлаб беради.
Мантиқий фикрлашнинг қуйидаги турлари мавжуд:

• 
  сўзлаш орқали фикрлаш;
  
• 
  кўргазмапи ифодалаш орқали фикрлаш;
  
• 
  кўргазмали ҳаракат орқали фикрлаш.
  

Шунингдек, назарий ва эмпирик, таҳлилий ва интуитив, конкрет ва мавҳум (воқеликдан ички кечинмаларга ўтиш билан боғлик), ихтиёрий ва мажбурий фикрлаш турлари ҳам мавжуд.