Web of conferences konferensi internasional penelitian inovatif ilmu pengetahuan dan pendidikan

DES shifrlash algoritmi 
DES algoritmi, 64-bitli ma’lumotlar blokini turli o‘rin almashtirishlar va akslantirishlar
kombinatsiyasiga asoslanib 56 bitli 
k
kalit bilan shifrlashni amalga oshiradi. DES shifrlash 
algoritmining sxemasi 2-rasmda keltirilgan. Shifrlash jarayoni, kiruvchi blokni boshlang‘ich o‘rin 
almashtirish, o‘n olti marta shifrlash siklni takrorlanishi hamda oxirgi bitlarni o‘rin almashtirishidan 
iborat.
Algoritmda keltirilgan barcha o‘rin almashtirish va akslantirishlar jadvallari standart qabul qilingan, 
algoritm bajarilishida bular hech qanday o‘zgartirishlarsiz o‘z holicha saqlanadi.
Ma’lumotning 
T
blokini shifrlashda uning barcha bitlari 1-jadvalga ko‘ra 
IP
boshlang‘ich o‘rin 
almashtiriladi.
58 50 42 34 26 18 10 2 
60 52 44 36 28 20 12 4 
62 54 46 38 30 22 14 6 
64 56 48 40 32 24 16 8 
57 49 41 33 25 17 9 1 
59 51 43 35 27 19 11 3 
61 53 45 37 29 21 13 5 
63 55 47 39 31 23 15 7 
1-jadval 
Bunda 58-bit 
T
blokning 1-biti, 50-bit 2-biti va h., ko‘rinishda o‘rin almashtirish bajariladi. O‘rin 
almashtirishdan keyin hosil bo‘lgan 
IP(T)
blok mos ravishda ikki: 
L
0 
,
1-bitdan 32-bitgacha va 
R
0 
, 
33-
bitdan 64-bitgacha bo‘lgan bloklarga ajraladi. Keyin Feystel akslantirishlariga asoslangan 16 marta 
takrorlanuvchi iterativ shifrlash jarayoni bajariladi.
T
i-1
= L
i-1
R
i-1
– 
(
i-
1) -iteratsiya natijasi bo‘lsin. U holda, 
i
-iteratsiya natijasi 
T
i
= L
i
R
i
quyidagi 
formuladan aniqlanadi,
L
i
 = R
i-1
 
 
 
 
R
i
 = L
i-1
f (R
i-1
, k
i
), i=1,…,16.
(1) 
f
shifrlash funksiyasi
deyiladi. Funksiya argumenti 32 bitli 
R
i-1
vektor va 56 bitli shifrlash 
k
kalitdan 
akslantirishlar asosida olingan 48 bitli 
k
i
kalitdir. 
T
16
 = R
16
L
16
oxirgi iteratsiya natijasi. Shifrlash tugashi 
bilan bitlarning o‘z joylarini qayta tiklash maqsadida 
T
16
ga 
IP
-1
qayta o‘rin almashtirishlar qilinadi.
Ma’lumotni qayta shifrlash uchun yuqoridagi qilingan ishlar teskari tartibda bajariladi, shunga ko‘ra (1) 
munosabat o‘rniga quyidagi munosabatni qo‘llashga to‘g‘ri keladi. 
R
i-1
 = L
i
 
 
 
 
L
i-1
 = R
i
f (L
i
, k
i
), i=16,…,1. 
f (R
i-1
, k
i
)
shifrlash funksiyasi qiymatini hisoblash sxemasi 3-rasmda tasvirlangan.

---