20
Funktsional holat
Funktsional holatni baholash asosida alohida a’zolar yoki organizm
tizimini turli xil ta’sirlar natijasida funktsiyasi yoki strukturasini o’zgarishi
yotadi. O’zining xarakteriga qarab turli bo’lishi mumkin.
Sport tibbiyotida funktsional probalar tekshirishda qo
’
llaniladi:
- yurak-qon tomir tizimi – vestibulyar analizator;
- yuqori nafas yo’llari – umumiy ish qobiliyatini;
- vegetativ asab tizimi – organizmni energetik potentsiali.
Klinik amaliyotlarda funktsional yuklamalar yashirin patologiyalarni
aniqlashda, shuningdek reabilitatsion dasturni foydaliligini baholashda
qo’llaniladi.
Sportchini musobaqalarda faoliyatini tavsifiga bog’liq ravishda yetakchi
funktsional tizimlar:
1. Siklik ishni maksimal quvvatda bajarilishida markaziy asab tizimi,
asab-mushak apparati.
2. Siklik ishni katta va submaksimal quvvatda bajarilishida gomeostazga
javobgar tizimlar
kardiorespirator tizim, MNS, asab-mushak apparati.
3. Siklik ishni o’rta quvvatda bajarilishi – kardiorespirator tizim, endokrin
tizim, MNS.
4. Siklik mashqlarni turli xilda bajarishda – MNS, asab-mushak apparati,
sensor tizim.
Sport va jismoniy tarbiya bilan shug’ullanuvilar albatta tibbiy ko’rikdan
o’tishlari shart. Bu tibbiy ko’riklar quyidagilarga bo’linadi:
Birlamchi tibbiy ko’rik.
Sport va jismoniy tarbiya bilan shug’ullanuvchilar
birinchi marta shifokor huzurida bo’ladilar. Bu tekshirishda sport bilan
shug’ullanish mumkinmi yoki yo’qmi, shug’ullanish mumkin bo’lsa, saralash
ishlari olib boriladi, shuningdek sport bilan shug’ullanishga qarshi ko’rsatmalar
bo’lsa, jismoniy tarbiya bilan shug’ullanish, ya’ni sog’lomlashtiruvchi yoki
22
sport sektsiyalarida shug’ullanishi va musobaqalarda ishtirok etishi mumkin,
lekin ularning jismoniy tayyorgarligi yetarli bo’lishi kerak.
Tayyorlov tibbiy guruhi.
Salomatligida bir oz o’zgarish bo’lgan, jismoniy
rivojlanishi va ichki a’zolarning funktsional holati past yoki yetarli bo’lmaganlar
yuboriladi. Jismoniy tayyorgarligi e’tiborga olingan holda o’quv darslaridagi
jismoniy mashqlar asta-sekinlik bilan o’zlashtiriladi va me’yorlar topshiriladi.
Ular sport sektsiyalarida qatnasha olmaydilar. Bajarayotgan jismoniy mashqlar
ta’siri salomatligining, jismoniy rivojlanishining va funktsional holatining
yaxshilanishi bilan ular asosiy guruhga o’tkaziladilar.
Maxsus tibbiy guruhi.
Salomatligida va jismoniy rivojlanishida katta,
turg’un o’zgarishlar bo’lgan shaxslar yuboriladi. Jismoniy mashqlarning
bajarilishi bu guruh qatnashchilari bilan maxsus dastur asosida, organizmga
ta’sirini yoki undadagi o’zgarishlarni hisobga olgan holda olib boriladi. Bu
mashg’ulotlar shifokor nazorati ostida o’tkaziladi. Zarur bo’lgan holatlarda
shug’ullanuvchilar shifobaxsh jismoniy tarbiya mashg’ulotlariga yuboriladilar.
Do'stlaringiz bilan baham: