|
Mehnat shartnomasini bekor qilish
Alohida
holatlarda
mehnat
shartnomasi
asosidagi
munosabatlar bekor qilinishi mumkin. Bunday hollarda xodim va
ish beruvchi o‘rtasidagi munosabatlar to‘xtatiladi, va ular o‘zaro
huquq va majburiyatlardan ozod qilinadilar.
Mehnat shartnomasini bekor qilish uchun umumiy shartlar
quyidagilar bo‘lishi mumkin:
- taraflaming kelishuviga ko‘ra;
- taraflaming birini tashabbusi bilan;
- muddatning tugashi bilan;
- taraflaming ixtiyoriga bog‘liq bo‘lmagan holatlarga ko‘ra
(Y. Tursunov, 2004).
So‘nggi holat 0 ‘zR MK 97-moddasida batafsil yoritilgan.
Mehnat
qonunchiligida
xodimning
tashabbusi
bilan
mehnat shartnomasini bekor qilish shartlari keltirilgan ( 0 ‘zR
MK 99-modda). Ya’ni, xodim ish beruvchini ikki hafta oldin
yozma tarzda ogohlantirish bilan muddatsiz va muddatli mehnat
shartnomalarini bekor qilishi huquqiga ega. Ushbu muddat
o‘tgandan so‘ng xodim ishni to‘xtatishga haqli, ish beruvchi esa
xodimga mehnat daftarchasini berishi va u bilan hisob-kitob qilishi
shart. Shu bilan birga mehnat shartnomasi taraflaming kelishuviga
muvofiq ikki haftalik muddat o‘tguncha ham bekor qilinishi
mumkin. Xodim ogohlantirish muddati o ‘tguncha o‘z arizasini
qaytarib olishga haqlidir.
Agarda ogohlantirish muddati tugagandan keyin xodim
bilan mehnat shartnomasi bekor qilinmagan bo‘Isa, xodimning
tashabbusi bilan mehnat shartnomasini bekor qilish haqidagi ariza
o‘z kuchini yo‘qotadi.
Mehnat shartnomasini xodimning tashabbusi bilan bekor
qilish haqidagi ariza u o‘z ishini davom ettirishning imkoni yo‘qligi
(o‘quv yurtiga qabul qilinganligi, pensiyaga chiqqanligi, saylab
qo‘yiladigan lavozimga saylanganligi va boshqa hollar) bilan
bog‘liq bo‘lsa, ish beruvchi mehnat shartnomasini xodim iltimos
qilgan muddatda bekor qilishi kerak.
Mehnat shartnomasini ish beruvchining tashubbusi bilan
bekor qilish o‘ziga xos xususiyatlarga ega. Xususan, ish bemvchi
tomonidan ikkita muhim shart bajarilishi lozim;
1. Shartnomani bekor qilish Mehnat kodeksida ko‘zda
tutilgan sabablarga ko‘ra amalga oshirilishi lozim;
2. Mehnat shartnomasini bekor qilishda ko‘zda tutilgan
barcha rasmiy talablarga qat’iy amal qilinishi shart (masalan,
dastlabki ogohlantirish, boshqa ish taklif qilish va boshqalar).
0 ‘zR MK 100-moddasiga muvofiq quyidagi sabablardan
birining mavjudligi mehnat shartnomasini bekor qilishning asosli
ekanligidan dalolat beradi:
1)
texnologiyadagi,
ishlab
chiqarish
va
mehnatni
tashkil qilishdagi o ‘zgarishlar, xodimlar sonini (shtati) yoki
ish xususiyatining o ‘zgarishiga olib kelgan ishlar hajmining
qisqarganligi yoxud korxonaning tugatilganligi;
2) xodimning malakasi etarli boimaganligi yoki so g iig ‘i
holatiga ko‘ra bajarayotgan ishiga noloyiq b o iib qolishi;
3) xodimning o ‘z mehnat vazifalarini muntazam ravishda
buzganligi. A w al mehnat vazifalarini buzganligi uchun xodim
intizomiy yoki moddiy javobgarlikka tortilgan yoxud unga nisbatan
mehnat to ‘g ‘risidagi qonunlar va boshqa normativ hujjatlarda
nazarda tutilgan ta’sir choralari qoilanilgan kundan e’tiboran bir
yil mobaynida xodim tomonidan takroran intizomga xilof nojo‘ya
harakat sodir qilinishi mehnat vazifalarini muntazam ravishda
buzish hisoblanadi;
4) xodimning o‘z mehnat vazifalarini bir marta qo‘pol
ravishda buzganligi. Mehnat vazifalarini bir marta qo‘pol ravishda
buzishlarining ro‘yxati:
ichki mehnat tartib qoidalari;
korxona mulkdori bilan korxona rahbari o ‘rtasida tuzilgan
mehnat shartnomasi;
ayrim toifadagi xodimlarga nisbatan qoilaniladigan intizom
haqidagi nizom va ustavlar bilan belgilanadi.
Qilmishning qo‘pol tusga egaligi yoki ega emasligi har bir
m o‘ayyan holda sodir qilingan nojo‘ya harakatning oqibatlariga
qarab hal etiladi.
5) o ‘rindoshlik asosida ishlamaydigan boshqa xodimning
ishga qabul qilinishi munosabati bilan, shuningdek mehnat
shartlariga ko‘ra o‘rindoshlik ishi cheklanishi sababli o ‘rindoshlar
bilan mehnat shartnomasining bekor qilinganligi;
6)
mulkdoming o‘zgarishi sababli korxona rahbari bilan
mehnat shartnomasining bekor qilinishi.
Xodim vaqtincha mehnatga layoqatsizlik davrida va mehnat
to‘g ‘risidagi qonunlar va boshqa normativ hujjatlarda nazarda
tutilgagn ta’tillarda bo‘lgan davrida mehnat shartnomasini ish
beruvchining tashabbusi bilan bekor qilinishiga yo‘l qo‘yilmaydi,
korxona butunlay tugatilgan hollar bundan mustasno.
Yuqorida qayd etilganidek, ish beruvchining tashabbusi
bilan mehnat shartnomasi bekor qilinganda, alohida rasmiy
tartiblarga amal qilinishi shart bo‘lib, dastlabki ogohlantirish
shular jumlasidandir. 0 ‘zR MK 102-moddasida ish beruvchining
tashabbusi bilan turli sabablarga ko‘ra mehnat shartnomasi bekor
qilinganda ogohlantirish muddatlari keltirilgan. Ya’ni, ish beruvchi
mehnat shartnomasini bekor qilish niyati haqida xodimni quyidagi
muddatlarda yozma ravishda (imzo chektirib) ogohlantirishi shart:
- texnologiyadagi, ishlab chiqarish va mehnatni tashkil
qilishdagi o‘zgarishlar, xodimlar sonini (shtati) yoki ish
xususiyatining
o ‘zgarishiga olib kelgan ishlar hajmining
qisqarganligi yoxud korxonaning tugatilganligi munosabati bilan
bekor qilinganda kamida ikki oy oldin;
- xodimning malakasi etarli bo‘lmaganligi yoki sog‘lig‘i
holatiga ko‘rabajarayotgan ishiga noloyiq bo‘lib qolishi munosabati
bilan bekor qilinganda kamida ikki hafta oldin;
Taraflaming kelishuviga binoan yuqorida qayd etilgan
holatlarda ogohlantirish uning muddatiga muvofiq keladigan pullik
kompensatsiya bilan almashtirilishi mumkin.
Mehnat shartnomasi xodimning o‘z mehnat vazifalarini
muntazam yoki bir marta qo‘pol buzishi munosabati bilan bekor
qilinsa ish beruvchi xodimni mehnatga oid munosabatlaming bekor
qilinishi to‘g ‘risida uch kun oldin xabardor qiladi yoki unga shunga
mutanosib kompensatsiya to‘laydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
