Вопросы по предмету мр

Resurs 6-blok
1.Aholi nechta va qanday kategoriyalarga bo’linadi?

1. 
   Aholining jinsiy tarkibiga kora 3 xil: erkaklar va ayollar soni teng davlatlar(Afrika va Lotin Amerikasi); ayollar erkaklardan kop davlatlar(asosan Shimoliy Amerika); erkaklar ayollardan kop mamlakatlar(Osiyo, Hindiston, Xitoy).
   
2. 
   Yoshi boyicha tarkibiga kora.
   
3. 
   Etnolingvistik tarkib.
   
4. 
   Diniy tarkibiga kora.
   
5. 
   Aholini malumotliligi darajasiga kora: malumot darajasi yuqori va malumot darajasi past mamlakatlar.
   

2.Mamlakatda ayollar soni erkaklardan kop bolish sabablarini korsating va shunday mamlakatkarga misol keltiring.

2 ta sababi bor: ayollar ortacha yashash davomiyligi kopligi; jahon urushlarida aholining erkaklar ulushida katta yoqotish. Dunyo mamlakatlarining yarmidan kopi shunday hisoblanadi. Ayniqsa Shimoliy Amerika mamlakatlari.

3.Mamlakat aholisini Yoshi nisbatan past yoki baland bolishi iqtisodiyotiga qanday tasiri bor?

Aholining asosiy ishlab chiqaruvchi qismi – mehnat resurslarini aniqlashda yosh bosh mezon hisoblanadi. Mehnat resurslarini ishlab chiqarishga jalb qilish darajasidan iqtisodiy faol aholi korsatkichi dalolat beradi. Yoshiga kora tarkib turlari qayta ishlab chiqarish turlariga mosdir.

4.Aholi etnolinguistik toifaga kora qanday tavsiflanadi?

Dunyoda jami 3-4 mingta xalq yoki etnos bor. Etnos – insonlarning vujudga kelgan, mustahkam jamoalari. Etnoslar ularning soniga qarab tavsiflanadi. Xalqlarning aksariyat qismi kamsonlidir. Aholining tuzilmasida, shuningdek, til boyicha va lingvistik tasnif ajratiladi. Bu tasnif xalqlarni qardosh tillarga kora til guruhlariga birlashishi uchun yordamberadi.Milliy chegaralar siyosiylari bilan qay darajada os kelganiga kora bir millatli davlatlar hamda kop millatli davlatlar paydo boladi.

5.siz bilgan 3 ta asosiy (etiqodi boyicha) dunyo dinlarini keltiring.ularga etirof etgan mamlakatlar misolini keltiring.

Xristian(2 mlrd), islom(1.5 mlrd) va buddizm(300mln)

6.Dunyoda savodsizlik muammosi. Aholining savodsizligi qanday muammolarga olib keladi? Davlatlar misolida keltiring.

7.Otgan asrning 60-yillarining boshlarida “demografik portlash” tushunchasi paydo boldi. Tugilishning keskin oshishiga sabab nima?davlatlar bu sharoitda qanday yol tutgan?

Bu savolga javobni demografik o’tish jaratyoni beradi.
Demografik otish uchun quyidagi fazalar xosdir:

1. 
   Yuqori darajada tugilish – yuqori darajada o’lish. Erta nikoh, dinning tasiri va boshqa sabablar. Asosan Afrika davlatlari.
   
2. 
   Yuqori darajada tugilish – pasaygan darajada o’lish. Aholi turmush darajasi osishi, sogliqni saqlashdagi yutuqlar sabab. Osiyo, afrika va Lotin Amerikasi.
   
3. 
   Past darajada tugilish – past darajada o’lish. Sof demografik sabablar, ijtimoiy-iqtisodiy omillar, milliy an’analar sabab. AQSh, Kanada, Yaponiya kabilar.
   

Bunday holatda davlatlar aholini kamaytirish uchun demografik siyosat olib borishgan.
8.demografik o’tish jarayonidagi birinchi fazani tavsiflang

Yuqori darajada tugilish – yuqori darajada o’lish. Erta nikoh, dinning tasiri va boshqa sabablar. Asosan Afrika davlatlari

9. demografik o’tish jarayonidagi ikkinchi fazani tavsiflang
Yuqori darajada tugilish – pasaygan darajada o’lish. Aholi turmush darajasi osishi, sogliqni saqlashdagi yutuqlar sabab. Osiyo, afrika va Lotin Amerikasi.
10. demografik o’tish jarayonidagi uchinchi fazani tavsiflang
Past darajada tugilish – past darajada o’lish. Sof demografik sabablar, ijtimoiy-iqtisodiy omillar, milliy an’analar sabab. AQSh, Kanada, Yaponiya kabilar.
11.Demografik siyosat choralarini sanab bering.

Targ’ibot ishlari, ixtiyoriy sterilizatsiya, oliy oquv yurtida oqish paytida nikohni taqiqlash, pul tolovlari, nafaqa, imtiyozlar, nikoh yoshini ozgartirish va boshqalar.

12. Demografik siyosatning iqtisodiy choralarini sanab bering
Kop bolali oilalarga pul tolovlari, oilaviy nafaqalar, imtiyozlar va boshqalar.
13. Demografik siyosatning mamuriy-huquqiy choralarini sanab bering

Nikoh yoshini ozgartirish, oilalar buzilganida oilalar mulkiy huquqini himoya qilish, abortlarni man qilish va boshqalar.

14. Demografik siyosatning tarbiyaviy, targ’ibotchilik choralarini sanab bering

Targibot ishkari olib borish, farzandlar sonini ongli va oqilona cheklash.(“oilani rejalashtirish”, “soglom avlod” va boshq.)

15.Aholini sonini pasaytirishga bolgan demografik siyosatni tavsiflang va mamlakatlar misolida tushuntiring.

Aholini kamaytirish uchun nikoh yoshini oshirish, oqish paytida nikohni taqiqlash, targibotlar olib boorish orqali amalga oshiriladi. Masalan bu siyosat Xitoy va Hindistonda kata muvaffaqiyatga erishgan.Xitoyda tabiiy o’sish 28% dan (1968-y) 12% gacha (1989-y) pasaytirilgan.

16.Demografik siyosat maqsadlarini yoriting.

Davlat ozi uchun qulay yonalishda aholining tabiiy harakatiga tasir otkazish. Agar ahoi soni juda kop bolsa kamaytirish yoki aksincha.

17.Nima uchun aholi iqtisodiy rivojlanishning muhim qismi hisoblanadi?
Chunki aholi jamiyatning bosh ishlab chiqaruvchi kuchi hisoblanadi.
18.Demografik o’tish qaysi fazalari bilan tavsiflanadi?
Demografik otish uchun quyidagi fazalar xosdir:

1. 
   Yuqori darajada tugilish – yuqori darajada o’lish. Erta nikoh, dinning tasiri va boshqa sabablar. Asosan Afrika davlatlari.
   
2. 
   Yuqori darajada tugilish – pasaygan darajada o’lish. Aholi turmush darajasi osishi, sogliqni saqlashdagi yutuqlar sabab. Osiyo, afrika va Lotin Amerikasi.
   
3. 
   Past darajada tugilish – past darajada o’lish. Sof demografik sabablar, ijtimoiy-iqtisodiy omillar, milliy an’analar sabab. AQSh, Kanada, Yaponiya kabilar.
   

19.Qabul qiluvchi davlatlar uchun mehnat migratsiyasining iqtisodiy oqibatlari qanday?
Ishchi kuchi migratsiyasining import qiluvchimamlakatlarga tasiri umuman ijobiy. Ishlab chiqarishni rivojlantirishning muhim omili. Immigrantlar ogir, zararli, kam haq tolanadigan ishda ishlashga rozi. Ma’lum bir amartizator sifatida qaraladi. Chet elliklar birinchi bolib ish yoqotadilar. Immigrantlar past oylikka ishlashga roziligi uchun mahalliy ishchilar ish haqi baland ushlab turiladi.yuqori malakali immigrant kadrlar hisobiga mutaxxassis tejaladi.
20.O’zbekistonda aholining demografik o’tishi qaysi fazada? Respublikamizning demografik siyosatini choralarini tavsiflang.

Uzb. 2-fazada, yani yuqori darajada tugilish – past darajada o’lish. Uzb. da aholi sonini kamaytirish past darajada. Chunki musulmon davlatlarida kop farzandlilik maqullanadi. Oilalarda farzandlar sonini ongli va oqilona ravishda cheklash yoli bilan, aholi osishini ushlab turish joriy qilinmoqda. ("oilani rejalashtirish”, “soglom avlod” va boshq.).

9 блок Инфра

1. 
   GATS doirasida xizmatlarni tasniflanishini ko‘rsating.
   Укажите классификацию услуг в рамках ГАТС
   

12 sektori doirasida tasniflangan: • ishbilarmon xizmatlari • aloqa sohasidagi xizmatlar va audiovizual xizmatlar • qurilish va ular bilan bog‘liq injener xizmatlari • distribyutorlik xizmatlari • ta’lim sohasidagi xizmatlar • turizm va sayohatlar bo‘yicha xizmatlar • bo‘sh vaqtni, madaniy va sport chora-tadbirlarini tashkil qilish bo‘yicha xizmatlar • transport xizmatlari • qolgan xizmatlar.

2. 
   “Ko’rinmas eksport” nima?
   

«Невидимый экспорт» - что это означат?
Aksariyat xizmatlarni sezilmaasligi va ko‘rinmasligi bois, xalqaro xizmatlar savdosini ba’zida ko‘rinmas eksport deb ataydilar.

3. 
   Jahon xizmatlar bozorining asosiy makrosektorlarini tavsifini bering. Какие макросекторы мирового рынка услуг вы знаете?
   

Xalqaro moliyaviy xizmatlar bozori − bank sug‘urta bitimlarini va qimmatli qog‘ozlar bilan operatsiyalarni o‘z ichiga oladi

4. 
   Xizmat sohasini tavsifini bering. Дайте характеристику сферы услуг.
   

XIZMAT − bu moddiy, predmet shaklida emas, balki harakat ko‘rinishida namoyon bo‘ladigan, inson mehnati, mehnat predmetlari va mehnat vositalarini sarf-xarajatlari bilan birga kuzatiladigan ishlab chiqarish yoki noishlab chiqarish (ijtimoiy) ehtiyojlarini qondirish jarayonidair.

5. 
   Ishlab chiqarish va ijtimoiy sohaga xizmat ko'rsatadigan xizmat turlarini sanab o'ting. Перечислите виды услуг обслуживающие как производство, так и социальную сферу.
   

transport, aloqa, savdo, yo‘l xo‘jaligi, moliya, kredit va sug‘urta maslahati, axborot

6. 
   Qaysi xizmat turlari faqat ishlab chiqarish sohalariga xizmat ko’rsatadi?
   

Какие виды услуг предоставляются исключительно производственным сферам?
moddiy-texnik ta’minot (ishlab chiqarish vositalarining savdosi), mashinalar va asbob-uskunalarni ta’mirlash; omborxona xo‘jaligi

7. 
   GATS faolizti nimadan iborat? Qachon va kim tamonidan yaratilgan? В чём заключается деятельность ГАТС? Когда и кем создан?
   
8. 
   Что вы знаете о форме услуг как страхование?
   

Sug'urta kabi xizmat turi haqida nima bilasiz?
tabiiy ofatlar hamda tabiat va insonning tasodifiy harakatlari bilan bog‘langan yo‘qotishlarni o‘rnini qoplash uchun, tashkil etilgan maqsadli fondlarga qo‘ygan badallari shakllantirilishi

9. 
   Jahon yuk aylanmasida qaysi transport vositasi yetakchi hisoblanadi? Sabablarini keltiring.
   

Какой вид транспорта является лидером в мировом грузообороте? Назовите причины.
dengiz transporti

10. 
    Jahon yolovchilar aylanmasida qaysi transport vositasi yetakchi hisoblanadi? Sabablarini keltiring.
    

Какой вид транспорта является лидером в мировом пассажирообороте? Назовите причины.
avtomobil trasnporti

11. 
    Какую роль играет в мировом обмене товарами Суэцкий канал? Suvaysh kanali global tovar ayirboshlashda qanday rol o'ynaydi?
    

340mln tonna

12. 
    Что представляют собой инжиниринговые услуги? Injiniring xizmatlari nimadan iborat?
    

tashkilotlar va obyektlarni yaratish bo‘yicha injenerlik maslahat xizmatlaridan ibortadir. U obyektga qo‘yilgan kapitalni samaradorligini oshirishning muhim usuli

13. 
    Что представляют собой тендерные услуги? Tender xizmatlari nimadan iborat?
    

bu pudrat savdolarini o‘tkazishning tanlov asosidagi shakli bo‘lib, ular talabgorlar tomonidan taqdim etilgan ofertlarning musobaqasidan iboratdir, tender hujjatlarida mavjud bo‘lgan mezonlarga mosligi nuqtai nazaridan

14. 
    Что представляeт собой мировой рынок информационных услуг? Jahon axborot xizmatlari bozori nimadan iborat?
    

Internet xizmatlari alohida industriya uchun ishchi o‘rinlari manbai, elektron biznesning asosini, axborotni individual va korporativ iste’molchilarga yetkazish vositasini tashkil qiladi. 2004 y.da Internet-industriyasining umumiy aylanmasi 7 trln. AQSH dollaridan ortiq

15. 
    Что представляют собой mировой рынок консалтинговых услуг? Jahon bozorining konsalting xizmatlari nimadan iborat?
    

individual-professional faoliyatidan industriyaga aylanish

16. 
    Что представляют собой интернет-услуги услуги? Internet xizmatlari nimadan iborat?
    

Internet xizmatlari alohida industriya uchun ishchi o‘rinlari manbai, elektron biznesning asosini, axborotni individual va korporativ iste’molchilarga yetkazish vositasini tashkil qiladi. 2004 y.da Internet-industriyasining umumiy aylanmasi 7 trln. AQSH dollaridan ortiq

17. 
    Jahonning eng yirik portlarini keltiring va ularning gaoylashuvini sabablarini keltiring. Назовите самые крупные порты в мире и причины их расположения.
    

Shanxay,Singapur,Tyanzyan,Guanjou

18. 
    Eng jadal rivojlanayotgan xizmat turlaridan biri bo'lgan xalqaro sayyohlikning hozirgi holatini tavsiflang.
    

Дайте характеристику современного состояния международного туризма одного из наиболее динамичных отраслей услуг.
2000 y.da turizm sohasiga jahon eksportining taxminan 8%i to‘g‘ri kelgan, jahon xizmatlar savdosining 30%i, jahon yalpi mahsulotining 11%i, jahon kapital quyilmalarining 10%i, jahon iste’mol xarajatlarining 5%i, jahondagi o‘nta ish joyidan bittasi to‘g‘ri keladi. 83% mamlakatlar uchun turizm daromadni beshta asosiy manbalaridan biri hisoblandi, bir vaqtning o‘zida esa 38% mamlakatlar uchun turizm − daromadni asosiy manbasidir

19. 
    Siz qanday xalqaro turizm turlarini bilasiz? Davlatlar misolida keltiring. Какие виды международного туризма вы знаете. Приведите примеры стран
    

YAIMda turizmning ulushi (%da): Avstriyada − 8,5, Portugaliyada − 6,5, Gretsiyada − 4,5, Ispaniyada − 4,2, AQSHda − 1,0ni tashkil etad

20. 
    Qaysi xizmat turlari faqat ishtimoiy sohalariga xizmat ko’rsatadi?
    

Какие виды услуг предоставляются исключительно социальным сферам?
sog‘liqni saqlash, madniyat, ta’lim, maishiy xizmat ko‘rsatish, turizm

7 blok

• 
  
• 
  21. Demografik siyosat haqida nimalarni bilasiz?
  
• 
  Javob:Ko`p davlatlar aholi demografik vaziyatni optimal holatda ushlab chin aholi o`sish va kamayishini boshqaradiDemografiksiyosat—bu aholi o`sishi va kamayishini(ma`muriy,iqtisodiy) nazorat qilish tizimi.Keng ma`noda demografik siyosat— bu xalq tarmog`ini boshqarish siyosati.Obyektsifatidadavlataholisini,aholidatuman,xalqqatlamlari,aniqtipdagio`ilalarnimisolqilibko`rsatishmumkin.Demografiksiyisatningasosiymaqsadidemografikbarqarorlikgaerishish
  
• 
  22. Demografik siyosat turlarini mamlakatlar misolida korsating.Javob: Demografiya (yun. demos — xalq va ... grafiya) — har yili turli sabablarga koʻra vafot etgan aholi oʻrnini yangidan dunyoga kelgan avlod hisobiga toʻldirib borilishi qonuniyatlarini ijtimoiy-tarixiy sharoitlarga boglik holda oʻrganadigan fan. D.ning paydo boʻlishi asosan 17-asrning 2-yarmidan angliyalik olim J. Graunt (1620— 1674) tadqiqotlari bilan bogʻlikdir. D. terminini 1855 y.da fransuz olimi A. Giyar qoʻllagan. 1882 y. Xalqaro gigiyena va demografiya kongressining Jeneva sessiyasida rasmiy qabul qilingan. 19-asr oxiri — 20-asr boshlarida keng tarqaldi. Oʻzbekistonda, asosan 1960 y.lardan qoʻllanila boshladi. D.ning maqsadi muayyan hudud, mamlakat, dunyo aholisi va millatning takror barpo boʻlishi jarayoni va omillarini oʻrganish, muammolarni belgilab, yechimlarni aniqlash va istiqbolini koʻrsatib berishdan iborat. D.ning vazifalari: demografik jarayonlar (tugʻilish, oʻlim, nikoh va ajralish, oilaning demografik xususiyatlari, aholining yosh-jinsiy va oila-viy tarkibi, demografik mayl) va ularning omillarini oʻrganish; demografik bashorat (maʼlum hudud aholisining soni, yosh-jinsiy tarkibi va demografik vaziyati istiqbolini ilmiy asoslangan holda oldindan aniqlash)larni ishlab chiqish; demografik siyosat (aholi siyosatining uzviy qismi boʻlib, uning asosiy maqsadi aholining miqdoriy oʻsishini boshqarishdan iborat) choratadbirlarini ishlab chiqish.
  
• 
  23. Aholini joylashuvining o‘ziga xos xususiyatlarini tavsiflang..
  
• 
  Javob: Aholi geografiyasining eng muhim vazifalaridan biri – uning makondagi joylashuvining tahlilidir. Har bir hududning aholi yashash va xo‘jalik jihatdan o‘zlashtirilganlik darajasi ko‘p hollarda 1 km²da yashovchilar soni bilan, ya’ni aholi zichligi darajasi bilan belgilanadi. Insonlar Yer sharida nihoyatda notekis tarqalgan. Aholining 70 foizga yaqini quruqlik hududining 7 foizida yashaydi. Aholi yashaydigan quruqlikning taxminan yarmida aholi zichligi 1 km² ga 5 kishidan kam; quruqlik hududining 15 foizi – bu insonlar tomonidan mutlaqo o‘zlashtirilmagan hududlaridir. Aholini joylashuviga bir necha omil ta’sir ko‘rsatadi: bular tabiiy sharoit, qishloq xo‘jaligida bandlik va transport hamda savdo yo‘llariga yaqinlikdir.
  
• 
  24. Aholini joylashuviga XVII asrgacha qanday omilar ta’sir ko‘rsatardi.Javob: Aholi geografiyasi ijtimoiy fanlar majmuasiga kiruvchi iqtisodiy geografiya bag'rida shakllandi. XVIII asrgacha geograflar aholini o'Ikashunoslik doirasida o'rgangandilar. Keyinchalik ahoU geografiyasi tadqiqotlari takomillashib, rivojlanib borgach u (sotsial) ijtimoiy geografiya predmetiga aylandi. Aholi geografiyasining alohida fan sifatida shakllanishi XIX asr ohirlaridan boshlandi. Ushbu davrda geografiya tarkibidan "Antropogeografiya" maktabi ajrahb chiqdi. Uning asoschisi nemis geografi F.Ratsel edi. U o'zining "Antropogeografiya" asarida antropogeograflarning asosiy vazifasi "shaxs va xalqning ruhi hamda jismiga tabiat ta'sirini o'rganishdir" deb belgilaydi.
  
• 
  25. XXI asrda aholini joylashuviga qanday omilar ta’sir ko‘rsatadi. JavoB: Sayyoramiz aholisining soni XXI asrning dastlabki in villiriHa {2009 y) 6,8 millardan oshdi. Bu ko'rsatkich 2025 yilda 8 5 mSS 2010 yilda 11,7 milliardni tashkil etishi qayd etilm₀qda.' Demak ver shari aholisi XXI asrda ham XX asrga nisbatansustroqbo'lsadako' a ib borar ekan. Lekin aholining ko'payishi kelajakda dunyoning barcha hududlarida ham bir me'yorda keehmaydi. Demografik proghozlar guvohlik berishicha ba'zi hududlarda demografik riyojlanishda progressiv xususiyatlar (aholi sonini muntazam ko'payib borishi) kuzatilsa, ba'zi hududlarda esa regressiv (aholi sonining kamavib borishi) holatlari sodir bo'lishi kutilmoqda. Afrika aholis XXI" sr boshidan XXI asr ning o'rtalariga qadar ikki barobar ko'payishi proghoz etilgan. Afrika hududi aholisi 2009 yili 999 mln. kishini tashkil etgan bo'lsa. 2050 yilda esa bu ko'rsatkich 1.994 mln.ga yetar ekan Ushbu davrda Amerika ahohsi 920 mln. kishidan 1205 mln. kish' O vo aholisi 4117 mhi.dan, 5461 mln. kishiga, Astraliya v_a Okeaniya aholisT^ mln. dan 58 mln kishiga yetishi proghoz etilgan. Faqat Yevrop_a hududida ushbu davrda aholi sonining 738 mln. dan 702 mln. _gakamavishi haaida ma'lumotlar keltirilgan
  
• 
  26. Aholi joylashuvining xususiyatlari qanday? Joylashuv omillari.
  
• 
  Javob: Insoniyatni joylashuvining ba’zi bir boshqa o‘ziga xos xususiyatlari quyidagicha: aholining 60 foizi Shimoliy yarim sharning mo‘tadil iqlimida yashaydi; insonlarning yarmidan ko‘pi pastliklarda joylashgan (dengiz sathidan 200 mgacha); aholi dengiz tomonga “siljigan” ko‘rinadi –insonlarning 1/3 qismi dengizdan 50 kmdan oshmagan masofada yashaydi (bu hudud quruqlikning 12 foizini egallaydi).
  
• 
  Aholini joylashuviga bir necha omil ta’sir ko‘rsatadi: bular tabiiy sharoit, qishloq xo‘jaligida bandlik va transport hamda savdo yo‘llariga yaqinlikdir
  
• 
  27 Zamonaviy urbanizatsiy garayoning uchta xususiyatini tavsiflang.
  
• 
  Javob: Zamonaviy urbanizatsiya uchta xususiyati bilan tavsiflanadi:
  
  • 
    shaharlik aholi o‘sishining tezkor sur’ati;
    
  • 
    aholi va xo‘jalikni katta shaharlarda konsentratsiyalashuvi;
    
  • 
    shaharlar “o‘sishi” va ularning hududlari kengayishi.
    
• 
  Urbanizatsiya darajasiga ko‘ra mamlakatlar uchta guruhga bo‘linadi. Birinchi guruh – yuqori urbanizatsiyalashgan mamlakatlar, bu yerda shaharlik aholining hissasi 50 %dan ortiqni tashkil etadi (Rossiya, Kanada, AQSH va b.). Ikkinchi guruh – o‘rtcha urbanizatsiyalashgan mamlakatlar, bularda shaharlik aholi hissasi 20-50 %ni tashkil qiladi. Uchinchi guruh – past urbanizatsiyalashgan mamlakatlar, ularda shaharlik aholi hissasi 25 %dan kam.
  
• 
  So‘nggi vaqtda rivojlanayotgan mamlakatlarda “shahar portlashi” hodisasi kuzatilmoqda. Bu shunga bog‘langanki, rivojlanayotgan mamlakatlarda shaharlik aholi tezkor o‘smoqda, iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarda esa, aksincha kamayib bormoqda..
  
• 
  28. Urbanizatsiya darajasiga ko‘ra mamlakatlar nechta guruhga bo‘linadi va mamlakatlar misolida tushintiring.
  
• 
  Javob: Urbanizatsiya darajasiga ko‘ra mamlakatlar uchta guruhga bo‘linadi. Birinchi guruh – yuqori urbanizatsiyalashgan mamlakatlar, bu yerda shaharlik aholining hissasi 50 %dan ortiqni tashkil etadi (Rossiya, Kanada, AQSH va b.). Ikkinchi guruh – o‘rtcha urbanizatsiyalashgan mamlakatlar, bularda shaharlik aholi hissasi 20-50 %ni tashkil qiladi. Uchinchi guruh – past urbanizatsiyalashgan mamlakatlar, ularda shaharlik aholi hissasi 25 %dan kam.
  
• 
  29. Shahar aglomeratsiyalarini tavsiflang.
  
• 
  Javob: Shahar aglomeratsiyalari paydo bo‘ladi – ishlab chiqrish, mehnat hamda madaniy aloqalar bilan bog‘langan yashash joylari majmuilari, va ular hozirgi vaqtda yuqori urbanizatsiyalashgan mamlakatlarda shahar aholisi yashashining bosh shakli hisoblanadi. Ularning cheagarlari dinamik va ko‘p hollarda aniqlanishi qiyindir.
  
• 
  Shahar aglomeratsiyalari turli xil tizilmalar va konfiguratsiyalarga ega bo‘lishi mumkin. Eng ko‘p monotsentriklari tarqalgan – aglomeratsiyaning yadrosi hisoblanishi bir shahar rivojlanishi asosida vujudga kelgan. Foydali qazilmalarga boy trnsport turg‘unlarida ko‘pincha politsentrik aglomeratsiyalar shakllantiriladi (GFRda Rur, Niderlandiyada Randshtad). Bu yerda aglomeratsiyalar yadrosini bir nechta taxminan teng ahamiyatli markaz tashkil etadi.
  
• 
  30. Megalopolislarni tavsiflang, ularni paydo bo’lishi sabablarni keltiring va dunyodagi eng yirik megalopolislarni келтиring.
  
• 
  Javob: Yalpi urbanizatsiya hududlari birlashishi megalopolislar paydo bo‘lishiga olib keladi. Hozirda dunyoda ular 6 ta bo‘lib, 3 tasi – AQSHda, 2 tasi Yevropada va 1 tasi – Yaponiyada. AQSHning shimoli-sharqidagi Bosvash megalopolisi 40 ta aglomeratsiyani birlashtiradi. Ular Bostondan to Vashingtongacha joylashgan bo‘lib, taxminan 50 mln. kishini o‘z ichiga oladi; Chipit megalopolisi 35 mln. kishini birlashtirib, ular Chikagodan Pittsburgacha joylashgan 35 ta aglomeratsiyalarda yashaydilar; Sansan megalopolisi San-Diyegodan San-Fransiskogacha joylashgan bo‘lib, 15 ta aglomeratsiyada yashovchi 20 mln. kishini birlashtiradi. Yevropada Ingliz (Londondan Liverpulgacha 30 ta aglomeratsiya) va Reyn (Rotterdamdan Maynagcha 30 ta aglomeratsiya) megalopolislari ajratiladi. Yaponiyada Tokiodan Osakagacha joylashgan Tokaydo megalopolisi – Kobe–Kioto, 20 ta aglomersiyada yashovchi 55 mln. kishini birlashtiradi.
  
• 
  31. Qishloq aholisi qaysi Osiyo mamlakatlarida ustunlik qiladi.Sabablarini keltiring.
  
• 
  Javob: Qishloq aholisi. Aglomeratsiyalar nafaqat ahamiyatli darajali inson salohiyatini mujassamlashtiradi, balki o‘zlariga jahon xo‘jalik aloqalarini “tortib oladilar,” moliyaviy ishbilarmonlik faolligi markazlariga, axborot generatorlariga aylanadilar. Ularning “soyasida” minglab boshqa o‘rta va kichik shaharlar, millionlab qishloq joylari rivojlanadi. Shaharlarning tez o‘sishiga qaramasdan, jahon aholisining yarmi hozirgi vaqtda qishloq joylarida yashamoqda. Qishloq aholisi Osiyo mamlakatlarida ustunlik qiladi (Xitoy, Hindiston, Bangladesh, Pokiston, Indoneziya qishloq aholisining eng katta soni va zichligiga ega). Aksariyat Afrika mamlakatlarida ayniqsa Markaziy va Sharqiy Afrikada u butun aholining 80 foizini tashkil etadi. Qishloq aholisi tabiiy sharoitga ko‘proq bog‘liq, shu bois uning tarqoqligi tabiatdan foydalanishning xarakterini eng yaqqol aks ettiradi.
  
• 
  32. Mamlakatda erkaklar soni ayollar sonidan ortiq bo‘lishining sabablarini ko’rsating va shunday mamlakatlarni misol keltiring.Javob: Erkaklar soni ayollar sonidan ortiq bo‘lgan mamlakatlar (Osiyo, Hindiston, Xitoy). Bu davlatlarda erkaklar ko`pligini sababi Neft ishlab chiqaruvchi davlatlarda erkak migrantlar ko`pligi Bu davlatlarda ayollar huquqini notengsizligi: erta nikoh
  
• 
  33. Suburbanizatsiyani tavsiflang, kaysi dablatlarga hos?
  
• 
  Javob: Ekologiyaning yomonlashishi, Infrastruktura rivojlanishi, avtomobil ishlab chiqarish bu “suburbanizatsiya".Urbanizatsiya jarayonini Reurbanizatsiya yoki dezutbanizatsiya bilan adashtirish to`g`ri emas-.“Yolg`on"yoki“Xaroba"bu rivojlangan davlatlarda aholini shaharda ishlab qishloqda yashashidir. Haroba qishloqlarda aholining 80 % Addi-Abeba(Efiopiya), 70% Kasablanka(Маrokash), 50% ko`proq-Kinshasada(Коngo), Lagos(Nigeriya).
  
• 
  34. “Ishchi kuchi”ga aholining qaysi tabaqalari kiradi?
  
• 
  Javob: Dunyoning aksariyat mamlakatlari va xalqaro statistikada mehnat salohiyatini hisoblash uchun “ishchi kuchi” tushunchasi keng qo‘llaniladi – ishlayotganlar (iqtisodiy faol aholi – IFA)
  
• 
  35. Mehnat resurslari ga aholining qaysi tabaqalari kiradi?Javob : Mehnat resurslari – mehnatga layoqatli (ishchi) yoshida bo‘lgan insonlar (nogironlarni chegirgan holda) hamda ishchi yoshdan katta va kichik bo‘lgan, ishlayotgan insonlar summasidir. Demak, mehnat resurslari tarkibiga ishlayotgan insonlar ham, ishchi yoshidagi insonlarning boshqa barcha toifalari ham kiradi, jumaladan ishlashga intiluvchi ishsizlarni hamda barcha boshqa aholini (uy bekalari, o‘quvchilar va h. k.), ularning aksariyati salohiyatli mehnatga layoqatlidir. Jahon mehnat resurslarini ishchi kuchiga nisbatan aniqroq hisoblash mumkin. Xalqaro statistikada ishchi yoshi ko‘pincha 15 dan 65 yoshgacha belgilanadi
  
• 
  36. Iqtisodiy faol aholiga aholining qaysi tabaqalari kiradi?Javob: Iqtisodiy faol aholi - aholining daromad keltiradigan ijtimoiy foydali mehnat bilan band boʻlgan qismi (xizmat koʻrsatish soxasi xodimlari, shaxsiy yordamchi xoʻjaligida ishlovchilar, bola tarbiyasi bilan mashgʻul boʻlganlar ham kiradi). Koʻpgina mamlakatlarda ish bilan band boʻlganlar va ularning qaramogʻidagilar, davlat qaramogʻidagi shaxslar va ishsizlar ham iqtisodiy faol aholi hiso-biga kiritiladi. Rasmiy statistikada mamlakatdagi 16—59 yoshdagi mehnatga layoqatli aholi I.f.a. hisoblanadi
  
• 
  37. Iqtisodiy faol aholi mehnat resurslaridan qanday farqlanadi?Javob: Iqtisodiyfaolaholi(IFA)-IshlovchilarsoniMehnatresurslari–mehnatgalayoqatli(ishchi) yoshidabo`lganinsonlar( nogironlarnichegirganholda) ishchiyoshdankattavakichikbo`lgan, ishlayotganinsonlarsummasidir.
  
• 
  38. “Ishchi kuchi” mehnat resurslaridan qanday farqlanadi?
  
• 
  Javob: Ishchi kuchi (ingl. Labor force, nem. Erwerbspersonenpotenzial) — bu inson aqliy va jismoniy qobiliyatlarining yigʻindisi^[1] boʻlib, jamiyatning asosiy ishlab chiqaruvchi kuchi hisoblanadi. Ishchi kuchi mehnat qobiliyatiga ega boʻlgan kishilar uchun xosdir. Lekin ishchi kuchi insonning oʻzi emas yoki uning mehnati ham emas, uning qobiliyatidan iboratdir. Jamiyatning milliy mahsuloti hisobiga ishlab chiqarishning moddiy-ashyoviy omillarigina emas, balki shaxsiy omili, yaʼni ishchi kuchi ham takror ishlab chiqariladi.
  
• 
  Ishchi kuchining miqdori mamlakat aholisining mehnat faoliyatiga layoqatli boʻlgan qismi orqali ifodalanib, u ishchi kuchi resurslari deb ham ataladi. Insonning ishchi kuchi resurslari tarkibiga kiritilishining asosiy mezoni boʻlib uning yoshi va mehnatga boʻlgan qobiliyati hisoblanadi
  
• 
  39. Migratsiya nima? Javob: Migratsiya (lot. migratio — koʻchaman, joyimni oʻzgartiraman) — 1) aholining bir joydan ikkinchi joyga koʻchishi XX asrning oxirida dunyoda aholining makonli harakatchanligi jadal bo‘lib (ham ko‘chish, ham “mayatnik” aloqalari), jamiyat hayotida tobora ko‘p ahamiyatni xalqaro migratsiyalar o‘ynamoqda – butun sayyorada hayotni baynalmilallashuvi, ko‘pmillatli davlatlar parchalanishi, kapitalni harakatchanligi o‘sishi hamda hududiy mehnat taqsimoti chuqurlashuvi transport va aloqa tizimlarini takomillashuvi, natijasi sifatida.
  
• 
  40. Suburbanizatsiya jarayonining sabablarini keltiring. Qaysi mamlakatlarda va qanday sharoitlarda ular paydo bo'ladi?
  
• 
  Javob: Suburbanizatsiya - bu kontseptsiya nima va uning mohiyati nima? Bu atama XX asrning ikkinchi yarmida faol ishlatilgan. Suburbanizatsiya - shaharlarning atrofida joylashgan zonalarning faol rivojlanishi bilan birga kelgan hodisa. O'tgan asrning oxiriga kelib, ko'plab odamlar shaharlarning chekkalariga, zavodlarning shovqini va iflos havodan uzoqlashib, tabiiy landshaftlarga yaqinlasha boshladilar. Shu bilan birga, bunday "ko'chmanchilar" erlarni haydash va tovuqlarni ko'tarishdan boshlamaydilar. Ular shaharda ishlashni davom ettirishadi, ish joyiga borish uchun kuniga bir necha soat sarflashadi. Tabiiyki,suburbanizatsiya faqat massiv avtomatizatsiyani rivojlantirish hisobiga erishildi. aholining 80 % Addi-Abeba(Efiopiya), 70% Kasablanka(Маrokash), 50% ko`proq-Kinshasada(Коngo), Lagos(Nigeriya).
  

1. 
   10- blok. Professionallar. Ularga nazariy tayyorgarlikning yuqori darajasiga va ishlashning tegishli amaliy tajribaga ega bo‘lgan shaxslar kiradi.