|
7-andaza
103
Sardorlik «lavozimi» voleybolning amaliyoti va nazariyasida
ilmiy tomondan puxta o‘rganilmagan boiib, ilmiy muammo sifatida
o‘z yechimining tadqiqot asosida hal etilishini kutmoqda. Mazkur
«lavozim» mohiyati va mazmunini shakllantirish yoki yuqori
mahoratli sardorni tarbiyalash murabbiy-mutaxassislarga to‘g‘ri-
dan-to‘g‘ri bog‘liqdir.
6.3. Xorijiy tajribaga asoslangan texnik-taktik
tayyorgarlik mashqlari
6.3.1. To‘p kiritish mashqlari
Voleybolda to‘p kiritish nafaqat o‘yinda tashabbusni qoiga
oiish uslubi, balki dastlabki hujum quroli sifatida qabul qilingan.
Jamoa to‘p kiritishni g‘alabaga erishish uchun qo‘llaydi. Trener
o‘z ko‘rsatmasi bilan to‘p kiritilishini murakkablashtirishi mum-
kin. Bosim bilan to‘p kiritish%ning natijasiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi
mumkin. Kuchli to‘p kiritish hujum qiymatini oshiradi, lekin
to‘pning o‘tishi kam samarali bo‘lishi ehtimoldan xoli emas.
Ushbu muammo to‘p kirituvchiga variantlar doirasini kengay-
tirishga da’vat etadi. Shuning uchun ham to‘p kiritish yuksak
bosim o‘tkazish quroli sifatida barcha jamoalar faoliyatida muhim
ahamiyat kasb etadi.
0 ‘yinchi to‘p kiritayotganda qanday tahlidga yoi qo‘yadi?
♦
«Biz 3-nomerli o ‘yinchilarga — agar sen birinchi to‘p
kiritishda aksirsang, senga butun mavsum davomida «aksirib
ol», deb hazil qilamiz».
Bu javob partiyadagi hisobning borishi va raqibga qarshilik
ko‘rsatish imkoniyatiga bogiiqdir.
To‘p kiritishda 3 qadamli fazalaiga e’tibor berish kerak, to‘pni
oldinga tashlash, mo‘ljalga olish va zarba berish. Har bir faza va
har bir qadam texnikasi aniq bajarilishi zarur.
To‘p kiritish ko‘nikmasiga nafaqat o‘rgatish zarur, balki kiritil-
gan to‘p uchun jamoa oldida mag‘rurlanishga erishish lozim. Bu
borada individual yutuq va jamoa yutug‘i a’lo turtki bo‘ladi.
104
Binobarin, foydali natija keltiradigan to‘p kiritishga o‘rgatish kerak.
To‘p kirituvchi o‘ziga ishonishi, vaziyatni tahlil qilishi va shunga
qarab aniq qarorga kelishi darkor.
Raqib qanday chora ko‘rayapti — buni bilish o‘z harakatidagi
xatolami his qilishga yordam beradi. Raqib to‘p uzatuvchisi
harakat qildimi? U necha marta urinish qildi— 4 marta, 2 marta,
1 marta yoki nol?
Bu to‘p kiritish natijasini aniqlashga imkon yaratadi A variant
to‘p kiritishni o‘yinda, taym autda, tanaffusdan keyin yoki o‘yin
boshlanishida qoilash mumkin. Mazkur kitobda shu varintli to‘p
kiritish mashqlari ko‘rsatilgan.
Kiritilayotgan to‘pni shaxsan kuzatish va raqib unga qanday
yondashayotganini his qilish, to‘p kiritish huquqi qanday olindi,
o‘yinchilar qaysi tartibda joylashgan va xatolami bilish barcha
o'yinehilar uchun ham foydalidir.
ABC metodi shug‘ullanishni endi boshlaganlar uchun faoliyat
olib boradi.
To‘p kiritish AB va CA ga ajratiladi — birinchisi jamoaga
zarur boiganda davom ettiriladi. Bu maydonchada 95% ni tashkil
etadi. B — yaxshi to‘p kiritish — bu to‘p kiritishning A turiga
nisbatan ta’qibliroqdir, C turiga qaraganda kam ta’qibli hisoblanadi.
Ushbu bobda aksariyat mashqlar o‘yinchilaming aniq zonalarda
joylashishilarini e’tiborga oladi. Odatda, maydoncha 6 ta zonaga
ajratiladi. Bu zonalarda joylashish holatlar (pozitsiyalar) — deb
nomlanadi. Chunonchi 1 zona — bu qarshilik ko'rsatuvchi o‘yinchi
hududi (j°yi)*
Agar Siz mashg‘ulot vaqtida to‘p kiritish zonasiga o‘yinchi-
lardan birini chaqirishni rejalashtirgan boisangiz, ishoning, ulami
chaqirish qoniqish hissini uyg'otadi. 0 ‘yin vaqtida bunday
chaqirishlar qulaylik tug‘diradi va o‘yinchilarda sarosimaga
tushishning oldini oladi.
Trener o‘yinchi xato qilishni istamayotganligini tan olsa — bu
norizo bo‘lgan o‘yinchilami hayratga soladi. O'yinchilar trener
tomonidan qo‘llab-quwatlash qoidasini tushunishi lozim. Bosh
qacha qilib aytganda, to‘p kiritishda xatoga yoi qo‘yish, ayniqsa,
yakunlovchi to‘p kiritishda bunday muammo tushinish muhim
105
ahamiyatga egadir. Ana shunday hola to'yinchiiarda ishonch hissini
uyg‘otadi.
To‘p kiritishni mashqlantirishda quyidagi bandlarni esda
tuting:
• to‘p kiritish mashqlarini qo'llashda musobaqa metodidan
foydalaning — bu o‘yinchilar motivatsiyasini kuchaytiradi;
• mashqlami bajarishda belgilangan qoidaga amal qilishga
o‘yinchilar diqqat bilan qarashga o'igating;
• har bir to‘p kiritish oldidan o'yinchilar aniq maqsadga ega
bo'lishi zarur. Bu — A, B yoki C vaziyatlarda? 3-zonaga
kiritish kerakmi, uzun (maydon ortiga)mi, qisqa (to‘r
oldiga)mi? — degan savollarga javob berishi kerak;
• siz, trener to‘p kiritish mashqlariga boshqa barcha mashq-
lar kabi diqqat-e’tibor bering;
• to‘p kiritishning uzviy ketma-ketligi muhimligini alohida
ko'isatib o‘ting.
4
Zinapoyasimon to‘p kiritish
Maqsadi
Hisobni oldinga olib chiqishga imkon yaratuvchi raqobatli joy —
maydonorti zonasiga to‘p kiritish.
Joylashish
Trener har bir o'yinchi barcha o'yinchi o'yinini o'ynashga
qodir aylanma tizim tumirini tashkil qiladi. O'yinchilar trener
tayinlagan juftliklarda musobaqalashadi. Birinchi juftlik to‘p
kirituvchi — to‘p joylashtiradigan savat oldida turib tayyorlanadi.
Maydonchaning qarshi tomoni nomerlashtirilgan 6 ta zonalarda
joylashadi.
Mashqni qo‘Uash
1. Har bir juftlik o'yinchilari bir marta musobaqalashadi. To‘p
kirituvchi o'yinchi olti marta turli joylaiga to‘pni yoMlaydi: ikkita
to‘p 1-zonaga, ikkita to‘p 6-zonaga va ikkita to‘p 5-zonaga.
2. Belgilangan zonaga to‘g‘ri tushirgan to‘p kirituvchiga uch
ochko beriladi. Boshqa zonaga — bir ochko, xatoga yo‘l qo'yish
nol ochko. To‘p kirituvchiga bitta rag‘batlantiruvchi imkon beriladi.
3. To‘p kirituvchi yordamchisi uni to‘p bilan ta’minlaydi va
har bir kiritiigan to‘p haqida ma’lumot beradi. Qolgan yordamchilar
to‘pni yig‘ib savatga qo'yadi.
4. Sheifflar o‘z rollarini almashtiradi. Ular mashqni tugatgan-
dan so'ng juftlik maydonchani tark etadi. Eng ko‘p hisobga
erishgan o‘yinchi natija haqida treneiga xabar beradi.
5. Trener keyingi juftlikni mashqqa chorlaydi. Mashqni
boshlashda savat to'plar bilan toMdirilgan bo'lishi kerak. O'yin
har bir o'yinchi barcha o‘yinchini rolida bo'lmaguncha davom
etadi.
Belgilangan trener ko‘rsatmasi:
• tezkor shiddatni belgilang. Mashg'ulot qisqa bo'lishi, ammo
to‘p kiritish sifatiga ahamiyat qarating;
• mashqlami eng yaxshi yakunlaganlar o‘rtasida Pley-off
o'tkazish katta ijobiy turtki beradi.
Variantlar:
•
rag‘batlantirishga imkon yarating;
• o'yinchilar bir raundda 8 yoki 10 marta to‘p kiritishini
ta’minlang;
• o‘yinchilar 6 imkoniyatdan ikkita to‘pni oldingi zonalarga
bajarishini ta’minlang (2, 3, 4).
£
s»
A
v
H
1
I
Do'stlaringiz bilan baham: | 
