B1 vitamini Vitamin В1 (tiamin, antinevrit) 1912 yilda K.Funk tomonidan kristall holatda ajratilgan birinchi vitamindir. Keyinchalik u kimyoviy yo’l bilan sintezlangan. Vitamin B1 molekulasida aminogruppa bilan oltingugurt saqlagani uchun tiamin deb nomlangan. Uning molekulasida pirimidin va tiazol halqalari metilen bogi yordamida boglangan.
Tiamin oddiy diffuziya yoli bilan ichaklarda soriladi. Qonga sorilgan tiamin tiaminfosfokinaza fermenti yordamida jigarda tiaminmonofosfat, tiamindifosfat va tiamintrifosfatga fosforillanadi. Ulardan asosiy faol shakli tiamindifosfat.
Avitaminoz B1 belgilari: oshqozon-ichak yoli motor va sekretor vazifasi buziladi; xotira pasayadi; gallyutsinatsiya kuzatiladi; yurak-qon tomir faoliyati ozgaradi; periferik nerv sistemasi jarohatlanadi; keyinchalik paralichlar rivojlanadi. Tiamin yetishmaganda Osiyo va Hindi-Xitoy davlatlarida keng tarqalgan kasallik - «Beri-beri» rivojlanadi.
Biologik vazifasi: Vitamin B1 TPF holatida piruvat va ketoglutaratdegidrogenaza komplekslari, transketolaza tarkibiga kiradi. Oksiketoglutar kislota degidrogenazasining kofermenti bolib TPF hisoblanadi. Bu modda fermentlar tarkibiga koferment sifatida kiradi: piruvatdegidrogenaza va α -ketoglutaratdegidrogenaza ferment komplekslaridir. Bu komplekslar mitoxondriyalarda piruvat va α-ketoglutaratni oksidlanishini ta’minlab, uglevodlar va aminokislotalardan energiya hosil bo’lishida ishtirok etadi. Ma’lumki, transketolaza glyukozani pentozofosfat yoli oksidlanishida kop miqdorda NADF.H va ribozo-5-fosfatni hosil qiladi. NADFH va ribozo-5-fosfatlar esa yog kislotalar, steroidlar, moddalarni zararsizlantirish, nuklein kislotalar, nukleotidlar va kofermentlar sintezida ishtirok etadilar. Bu jarayonlarni buzilishi modda almashinuvini izdan chiqaradi.
X ULOSA Moddalar va energiyani almashinuv jarayonini me’yor darajada kechishini izdan chiqishi ko’pincha vataminlarning organizmga kirib kelishini yetarli bo’lmasligi yoki umuman oziqa tarkibida bo’lmasligi bilan bog’liq.Vitaminning organizmga kirib kelishini umuman to’xtashi avitaminoz kasalligini, ularning yetarlicha kirib kelmasligi-gipovitaminoz kasalligini keltirib chiqaradi. Odamda amaliy jihatdan kasallikning ikki xili uchraydi. Osiyo, Afrika va Janubiy Amerikaning ayrim xududlarida aholi ko’pincha o’simlik mahsulotlaridan iborat bo’lgan va hamisha bir xil oziq-ovqatlarni iste’mol qiladilar. Shu sababli bu vohalarda vitaminlarning tanqisligi bilan bog’liq bo’lgan kasalliklar uchraydi. Ilmiy adabiyotda oshiqcha miqdor vitaminlarni organizmga kirishi, ya’ni, gipervitaminoz tufayli kelib chiqadigan kasalliklarning borligi to’g’risida ham ma’lumotlar keltiriladi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Pleshkov B.P. Bioximiya selskoxozyaystvennx rasteniy. M. Kolos 1969 g. 2. Lebedov S.I. Fiziologiya rasteniy. M. 1988 g. 3. Yakushkina N.I. Fiziologiya rasteniy. M. 1980 g. 4.Mustaqimov G.D. O`simliklar fiziologiyasi va mikrobiologiya asoslari. T. 1995 y. 4. Xo`jaev J. X O`simliklar fiziologiyasi Toshkent Mexnat 2004 5. Rubin B.A. Kurs fiziologii rasteniy. M. 1976 g. 6. www.ziyonet.uz