«vismut-surma telluridlari asosidagi yarimo’tkazgichli plyonkalarning tenzorezistiv xususiyatlarini tadqiq etish»

Tenzometrik xarakteristikaning haroratga bog’liqligi
Yarimo’tkazgichli tenzorezistorlarning muhim harakteristikalari ularning harorat qarshilik koeffitsiyentlari (HQK) va deformatsiya o’lchagichlari (DO’)
 _{ } (3.1)
koeffitsiyenti. Yarim o’tkazgichli tenzorezistorlar uchun (HQK) doimiy qiymat emas, lekin tekshirilgan – 60 +120 °С harorat oralig’ida (HQK)=const ni olish va
(HQK) _{ } (3.2)
sifatida aniqlash mumkin. Deformatsiya sezuvchanligining harorat koeffitsenti THK quydagicha aniqlanadi:
THK_{ } (3.3)

3.5-rasmda tenzometrlar qarshiligining nisbiy o’zgarishining deformatsiyaga bog’liqligi.

1. 
   ρ =2,5_{ }10 ¹⁸см^-3
   
2. 
   ρ=1,1_{ }10¹⁸см^-3
   
3. 
   ρ=0,5_{ } 10¹⁸см^-3 |
   
4. 
   ρ=0.3_{ }10¹⁸см^-3
   
5. 
   ρ=0,2_{ }10¹⁸см^-3
   

3.5-rasmda deformatsiya bo'lmaganda ( ε = 0) va nisbiy deformatsiyaning turli qiymatlarida plyonkali deformatsiya o'lchagichning qarshiligining haroratga bog'liqligi ko'rsatilgan. Deformatsiya ( 0 + 2,34)_{ } oralig'ida o'zgargan. 1- egri chiziq ε = 0,2_{ }– egri chiziq ε =0,78_{ } nisbiy birliklarga, 3-egri chiziq - ε=1,56_{ }nisbiy birlikka mos keladi.
egri 4 –ε = 2,34_{ } . -60 , +120 ° C harorat oralig'ida ε= 0 da deformatsiya o'lchagichning qarshiligi chiziqli ravishda kamayadi. Shubhasiz, bu tashuvchilarning harorat hosil bo'lishi bilan bog'liq. Tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, -60+ 120 °C harorat oralig'ida qarshilikning harorat koeffitsienti deformatsiya bo'lmaganda o'rtacha (2,2 + 2,2)_{ }grad^-1.
3.5-rasmdan kelib chiqadiki, nisbiy deformatsiyaning katta qiymatlarida deformatsiya o'lchagich qarshiligining nisbiy o'zgarishining haroratga bog'liqligi zaiflashadi. Buning sababi shundaki, kuchli deformatsiyalangan namunadagi zaryad tashuvchilarning kontsentratsiyasi sezilarli darajada oshadi va harorat o'zgarishi tufayli hissa kichikdir.
Bu hodisa, ehtimol, interkristallik potentsial to'siqlar balandligining pasayishi bilan bog'liq va bu deformatsiya paytida plyonka namunasining nisbiy qarshiligining o'zgarishiga ta'sir qiladi. Agar siz (-60 + 120)C⁰ harorat oralig'ida plyonkali deformatsiya o'lchagich koeffitsientining (THK) haroratga bog'liqligiga e'tibor qaratsangiz, buni tekshirish oson.