Вирусологиядан саволлар рўйхати Азотнинг табиатдаги айланиши

Вирусларнинг таркиби: нуклеин кислота (РНК ёки ДНК), оқсил қобиқ (капсид). Баъзи вируслар ташқи қобиққа ва мембранага ҳам эга бўлади.

Капсид – вирус нуклеин кислотасини ўраб турувчи ва ҳимоя қилувчи оқсил қаватидир.

Вирус массасининг катта қисмини ташкил қилади. Масалан, тамаки мозаикаси вирусининг 95 % ни капсиди ташкил қилади.

Бир ёки бир неча хил оқсиллардан тузилган бўлиши мумкин;

Ҳар бир суббирликлари капсомерлар дейилади;

Бир ёки бир нечта суббирликларнинг зарарланиш натижасида маълум бир суббирликлар ўз функциясини йўқотиши мумкин.

20. 
    Ўсимликларда учрайдиган вируслар ва уларнинг ўзига хос хусусиятлари
    

Vizual simptomli viruslarni identifikatsiya qilish uchun indikator o‘simliklar qo‘llaniladi. Virusalogiyada bu amaliyot keng tarqalgan. Indikator o‘simliklar bu – ma’lum virusga nisbatan spetsifik reaksiya hosil qiluvchi organizim bo‘lib, bu reaksiya boshqa patogen reaksiyalaridan aniq farqlanadi.

• 
  Ko‘pgina hollarda virus ta’siri natijasida nekrozlar, lokal reaksiyalar (mahalliy xloritik zararlanish, nekrotik tipdagi va halqali dog‘ – dog‘li zararlanishlar) hosil bo‘ladi. Mozaikali yoki sistemali zararlanishi kamroq yuzaga keladi, u o‘simlik butun tanasi bo‘yicha tarqaladi va pakanalik, barg plastinkasi degrodadsiyasi, o‘smalar va o‘simtalar ko‘rinishida nomoyon bo‘ladilar.
  

Indikator o‘simliklar sifatida Chenapodium amaranticolor, Datura stramonium, Nicatiana tabacum, Plantago mojor va boshqa bir qator indikator o‘simliklardan foydalaniladi

.

21. 
    Бактерия вируслари.
    
22. 
    Вируслар - юқумли касалликларнинг қўзғатувчилари ҳақида маълумотберинг.
    
23. 
    Вирусларларнинг соғлиқни сақлаш соҳасидаги аҳамияти.
    
24. 
    Вирусларларнинг қишлоқ хўжалиги ва бошқа соҳалардаги аҳамияти.
    
25. 
    Вирусологияда қўлланиладиган тадқиқот усуллари.
    

Indikator o’simliklar usuli
Vizual simptomli viruslarni identifikatsiya qilish uchun indikator o‘simliklar qo‘llaniladi. Virusalogiyada bu amaliyot keng tarqalgan. Indikator o‘simliklar bu – ma’lum virusga nisbatan spetsifik reaksiya hosil qiluvchi organizim bo‘lib, bu reaksiya boshqa patogen reaksiyalaridan aniq farqlanadi. Ko‘pgina hollarda virus ta’siri natijasida nekrozlar, lokal reaksiyalar (mahalliy xloritik zararlanish, nekrotik tipdagi va halqali dog‘ – dog‘li zararlanishlar) hosil bo‘ladi. Mozaikali yoki sistemali zararlanishi kamroq yuzaga keladi, u o‘simlik butun tanasi bo‘yicha tarqaladi va pakanalik, barg plastinkasi degrodadsiyasi, o‘smalar va o‘simtalar ko‘rinishida nomoyon bo‘ladilar.

• 
  Molekulyar biologik usullar
  
• 
  Immunologik usullar
  

Immunologik usullar antigen va antitananing o’zaro munosabatiga asoslangan
Immunologik usullarning qiyidagi turlari ma’lum:

• 
  AGGLYUTINATISYAGA ASOSLANGAN PRISIPITATSIYAGA ASOSSLANGAN DIFFUZIGA ASOSSLANGAN NISHONLANGAN MODDALARGA ASOSLANGAN
  

• 
  Elktron mikroskopiya
  

Zamonaviy elektron mikroskoplarning ko‘rsatish qobiliyati 0,15 nm (1nm(nanometr)=10^-3mkm=10^-6 mm) gacha bo‘lib, bunday elektron mikroskoplar ko‘rilayotgan namunalar (bakteriyalar, viruslar) va ularning tashkil qiluvchi nozik qismlarini ham ko‘rish imkoniyatini beradi. Bunday mikroskoplar o‘rganiladigan ob’ektni 750 000 martagacha kattalashtiradi.
Yorug'lik o'rniga elektronlardan foydalanadi.
Elektronlarning qisqa to'lqin uzunligi katta piksellar sonini beradi.
Namunalarning ultra yupqa qismlari.
Yorug'lik namunadan, so'ngra elektromagnit ob'ektivdan ekranga yoki plyonkaga o'tadi.
Namunalar og'ir metall tuzlari bilan bo'yalgan bo'lishi mumkin.
10,000-100,000´; resolution 2.5 nm

26. 
    Вирусларни ўрганиш усуллари (вирусларни юқтириш, физик ва кимёвий хусусиятлари).
    
27. 
    Вирусларнинг тоза препаратларини олиш усуллари.
    
28. 
    Вирусларни кўпайтириш ва ажратиш усуллари.
    

Hamma aniqlangan viruslar – hujayra ichidagi obligat parazitlar bo‘lganligi sababli, ularni o‘stirish yoki ko‘paytirish xo‘jayin organizmda yoki hujayra kulturalarida amalga oshiriladi. Ko‘pincha esa virusning to‘planishi hujayra degradatsiyasini yuzaga keltirmaydi.
Shu sababli, ko‘pchilik holatlarda viruslarni tozalash uchun infitsirlangan hujayralarni, parchalash zarur bo‘ladi. Virusning to‘liq ajralishini ta’minlash uchun, virusni infeksiya davomida hujayralar ko‘pgina qismi lizirlashni talab etadi. Hujayralar ko‘pincha turli mexanik usullar yordamida parchalanadi (gomogenizatsiya, ultratovush bilan ishlov berish, kvartsli kukun bilan ishqalash, zararlangan hujayralarni pres bilan ezish v.h.). Bunda hujayralar dezintegratsiyasi yuzaga keladi, biroq virusli zarrachalar parchalanmaydi. Ba’zida bunday maqsadda kimyoviy usullardan ham foydalaniladi (zararlangan hujayralarni xloroform, lizotsim va boshqalar bilan ishlov berish).

29. 
    Вирусларнинг юқумлилик даражаларини аниқлаш усуллари.
    
30. 
    Вирусларнинг умумий структурасига таъриф.
    
31. 
    Вирусларнинг катталиги, шакли ва вирус зарраларининг тузилиши.
    
32. 
    Ҳар хил гуруҳларга мансуб вирусларнинг типик вакиллари: тамаки мозаикаси вируси ва унинг штаммлари, М13 бактериофаги.
    
33. 
    Ҳар хил гуруҳларга мансуб вирусларнинг типик вакиллари: СПИД, грипп ва гепатит.
    
34. 
    Вирусларнинг морфологик тузилиши.
    
35. 
    Вирус оқсиллари ва нуклеин кислотаси.
    
36. 
    Вирусларнинг тарқалиши. Вироидлар ва прионлар.
    
37. 
    Вирусларнинг юқиш йўллари.
    
38. 
    Ўсимлик вирусларининг тарқалиши.
    
39. 
    Умурқали ва умуртқасиз ҳайвонлар вирусларининг тарқалиши.
    
40. 
    Бижғиш жараёни ва унинг микробиологик асосларини ўрганиш.
    
41. 
    Спиртли бижғиш жараёнини амалга оширувчи микроорганизмлар.
    
42. 
    Сут кислотали бижғишни амалга оширувчи микроорганизмлар.
    
43. 
    Мой кислотали бижғиш. Рушман озуқа муҳитининг таҳлили.
    
44. 
    Клетчатканинг аэроб парчаланиши. Гетченсон ва Клейтон озуқа муҳитининг таҳлили.
    
45. 
    Фитопатоген вирусли касалликларнинг белгилари.
    
46. 
    Одам ва ҳайвонларнинг вирусли касалликлари аломатлари.
    
47. 
    Вирусларнинг тарқалиши ва келтирган зарарини аниқлаш.
    
48. 
    Вирусларнинг юқиш йўллари.
    
49. 
    Инсоният тариҳида вирусларнинг роли
    
50. 
    Вирусология фанинг пайдо бўлиши.
    
51. 
    Вирусология ривожланишининг І ва IІ даври.
    
52. 
    Вирусларнинг бошқа ҳаёт формаларидан асосий фарқлари.
    
53. 
    Вирусология ривожланишининг IІI ва IV даври.
    
54. 
    Вируслар ва уларнинг ўлчамлари.
    
55. 
    Позитив ва негатив геномли вируслар.
    
56. 
    Sars-cov-2 (covid-19) вирусининг тузилиши.
    
57. 
    Sars-cov-2 (covid-19) вирусининг оқсиллари ва ҳаёт шакли.
    
58. 
    Одамларда вируслар келтириб чиқарадиган инфекцион касалликлар.
    
59. 
    РНК- сақловчи вируслар ва уларнинг одам патологиясидаги кўрсаткичлари. коронавируслар.
    
60. 
    Папововируслар, аденовируслар ва поксвирусларнинг одам патологиясидаги кўрсаткичлари.
    
61. 
    Парамиксовирус ва поксвирусларни одам патологиясидаги кўрсаткичлари
    
62. 
    Папововируслар ва аденовируслар одам патологиясидаги кўрсаткичлари.
    
63. 
    Ҳайвон ва ўсимликларда вирусли касалликлар.