Virusologiya fanining predmeti, o‘rganish ob’ektlari

56. Viruslarningpaydobo‘lishivaevolyusiyasihaqidaumumiyma’lumot.

Viruslarnievolyutsionkelibchiqishihaqidaturlifikrlarmavjudbo'libulardanba’zilarihaqidaquyidafikrbildiriladi. Viruslarnievolyutsionnuqtayinazardanbir-biribilanbog'liqliginibilish, ularniklassifikatsiyasinituzishasosidayotuvchiasosiymezonlardanbirihisoblanadi. Enghaqiqatgayaqingipotezabuularnihujayraning genetic elementlarini (nukleinkislotalari) avtonom «xo•jayin-hujayra»ga bog'- liqbo•lmaganholdareplikatsiyalanishxususiyatigaegabo'lishidir. Viruslarniko'payishi ham boshqaorganizmlarnikidantubdanCarqqiladi. Viruslarfaqattirikhujayradaginako•payaoladilar, o'zlariningnukleinkislotalarivaoqsillarinisinteziuchunfoydalanadilar. Hujayraichigakirganvirusningoqsilqavatiparchalanadi. uninukleinkislotasimatritsavazifasinibajarib. xo'jayin-huiayraishtirokida virus o'znukleinkislotasivaoqsilqobig'ivaboshqatarkibiyqismlarinisintezqiladi. Viruslarhujayradanhujayraga inert mavjudotkabio•tadi. Deganfikrlarmavjudedivaungaasoslanib. viruslarhujayraliorganizmlardankelibchiqqan deb xulosaqilingan.Viruslarnikelibchiqishihaqidaoxirgi fan ma larikosrsatishichaularumumiyajdodgaegabo'lmaganyig'maguruh deb hisoblanadi.Hozirgikundaviruslarnikelibchiqishihaqidabirqanchagipotezalarmavjud: DNK-tutuvchiyirikviruslaro'zgenominisalmoqliqisminiyo'qotganmurakkabhujayraparazitlaridan (mikoplazmarikketsiylardan) kelibchiqqan deb hamhisoblanadi (yuqoridaaytilganfikrningtasdig'idesa ham bo'ladi). Haqiqatdan ham, ba•ziyirik DNK- tutuvchiviruslarbirinchiqarashdafunksionalfermenllarniortig'ibilankodlantiradi, bubalkimurakkabhayotformalaridanmerosbo'libqolganbo'lishimumkin. Aytibo'tishjoyizki. ba'zi virus oqsillarinibakteriyalar. arxeylarvaeukariotlaroqsillariorasidahechqandaygomologiyaga (o'xshashlikga) egaemasligikuzatilgan. Bu esamazkurguruhniavvaldanyaralganligidandarakberadideganfikrlarmavjud. Bu haqdayanaboshqabirfikrbo'yicha RNK tutuvchiviruslarnikelibchiqishiniviroidlarbilanbog'lanadi. Viroidlarhujayra RINK- polimerazasitomonidanreplikatsiyaqilinganmurakkabtuzilishga(yuqorikonstruksiga) egaRNKninghalqalifragmentidir. Viroidlar— m-RNKning(informatsion RNK (i-RNK) ning) ahamiyatsiz (maz- munsiz) qismlarinisplaysingvaqtidaqirqilgani -»qochibqolganintronlari (kodlanmaydiganqismlar)» dir. Ularkeyinchaliktasodifanreplikatsiyalanishxususiyatigaegabo'libqolishgandeyiladi. Viroidlaroqsillarnikodlantirmaydi. Viroidlarnikodlantiruvchiqism- largaegabo'lishibirinchi RNK tutuvchiviruslarnipaydobo'lishigaolibkeldi. Haqiqatdan ham, misoluchun, «viroidga-o'xshash» uchastkalargaegaviruslar bor. Misolqilib, Delta gepatitivirusiniaytishmumkin.