Viii мавзу: Сайлов ҳуқуқи ва тизими режа

Маълумот учун:

Хорижий мамлакатларда жумладан, Буюк Британияда қуйидаги шахсларга сайловларда қатнашиш ҳуқуқи берилмайди;
1. Юридик жиҳатдан лаёқатсиз деб топилган шахслар (руҳий касаллар, ичкиликбозлик ёки қувватсизлик туфайли амалга оширмоқчи бўлган ишларини тўғри англаб етмаган шахслар) ;
2. На ҳамдўстлик мамлакатлари на Ирландия Респубикаси фуқаролигига эга бўлмаган шахслар;
3. Сайловлар вақтида 18 га тўлмаган шахслар;
4. Суд томонидан жазога маҳкум қилинган ва жазони ижро этиш колонияларидаги маҳбуслар; Лекин, терговдаги шахслар ўзлари рўйхатдан ўтган жойда овоз бериш ҳуқуқига эга қилиб белгиланган;
5. Руҳий шифохоналарда даволанаётган шахслар.
6. Лордлар Палатасининг аъзолари.

Сайловларда коррупсия ёки ноқонуний ҳаракатлари учун дисквалификация қилинган шахслар⁷.

Хорижий мамлакатларда жумладан, Буюк Британияда сайлов жараёнида қатнашиш учун шахс сайловчилар рўйхатида рўйхатдан ўтиказилиши лозим. Бу жараён Англия, Уэлс ва Лондон шаҳри кенгашлари томонидан тайинланган махсус мулозимлар томинидан амалга оширилади. Ҳар бир мулозим эшикма-эшик юриб сайлов ҳуқуқига эга шахсларни аниқлаб чиқиши лозим. Ҳар йилги рўйхатга олиш сўровномаси 15 октабрга қадар ўтлазилиши ва ҳар йилнинг 1 декабрига қадар эълон қилиниши лозим. Лекин икки йилнинг ўртасида ҳам фуқаролар рўйхатга олиниши мумкин. 2000 йилда тузатилган Актда, рўйхатга олиш принциплари, рўйхатга олиш ва сайлов жараёнида тўсиқларни ечишга алоида эътибор аратилди. Рўйхатлар сайловчиларнинг истак-хоишларига асосида тузилиши ва раҳбарият рўйхатга олиш жараёнини қўллаб-қувватлашга масъул деб белгиланди. Янги тузатишларга кўра сайловчи исталган пайтда рўйхатдан ўтиши мумкин қилиб белгилаб қўйилди. Масалан, қайсидир фуқаро яшаш жойини ўзгартирган заҳотиёқ, йиллик рўйхатга олиш жараёнини кутмасдан ўзи кўчиб ўтган округда рўйхатдан ўтиши мумкин. Лекин сайлов жараёнида фирибгарликни олдини олиш ва сайловлар мукаммаллигини таъминлаш учун бу жараён номзодларни рўйхатга олиш тугатилиш вақтига қадар амалга ошириш лозим деб белгиланган⁸.