Vetinariya 2016. pmd

Veterinariya jarrohligi fanining rivojlanishi

Xirurgiya (jarrohlik) ilm - fan sifatida jamiyat rivojlanishi bilan

bir vaqtda vujudga kelgan, lekin XX asrning ikkinchi yarmidan

boshlab fan sifatida taraqqiy eta boshladi. Mahalliy va umumiy

og‘riqsizlantirish usulining ochilishi, aseptika va  antiseptika

tushunchasining fanga kirib kelishi, topografik anatomiyani o‘rganish

va boshqalar hozirgi zamon xirurgiya fanining rivojlanishi uchun

asos bo‘ldi.

XIX asr oxiri XX asrning boshlarida rus veterinariya jarrohlari

tomonidan har xil qishloq xo‘jalik hayvonlarida uchraydigan qator

kasalliklarni operatsiya qilish va davolash usullari ishlab chiqildi.

Rus olimlari professor Y. N. Yanovskiy, V. A. Vivolodov, M. A. Mal-

sev, L. S. Sopojnikov, S. P. Mamadishskiy, P. P. Krilov, o‘zbek

olimlari S. N. Vohidov, V. A. Polyakov, X. K. Rustamov va boshqalar

veterinariya xirurgiyasining asoschilaridir.

---

5

1990-yilda I. I. Magda muallifligida «Operativ xirurgiya» fanidan

yangi darslik yaratildi. 1991-yilda M. I. Kovalev muallifligida «Qishloq

xo‘jalik hayvonlari topografik anatomiyasi asosida operativ xirurgiya»

darsligi, 1995-yilda K. I. Petrakovning «Amaliy veterinariya jarrohligi»

kitobi bosmadan chiqdi. So‘nggi yillarda nerv tolalari novakain

blokadasi bo‘yicha yangi usullar ishlab chiqarildi. Qishloq xo‘jaligi

sohasida juda katta o‘zgarishlar bo‘lganligi tufayli jamoa va shirkat

xo‘jaliklari, yirik chorvachilik komplekslari o‘rniga xususiy va fermer

xo‘jaliklari paydo bo‘ldi. Shaharlarda it, mushuk va boshqa

hayvonlarni uy sharoitida boquvchilar ko‘payib ketdi. Shu sababli

veterinariya xirurgiyasida yangi diagnostik usullar: ultratovush

tekshirishlar, bo‘g‘inlar artroskopiyasi, bo‘g‘inlar displaziyasi

diagnostikasi va boshqalar vujudga keldi.

Jarrohlik yo‘li bilan davolanadigan kasalliklarning rivojlanish

qonuniyatlari, patologik jarayonlarni bir-biri bilan o‘zaro uzviy

bog‘langan holda tekshirish xirurgiyada yangi ilmiy asoslangan

profilaktik tadbirlarni ishlab chiqishga asos soldi. To‘qimalarda

bo‘ladigan jarohatli, yiringli, yiringli-nekrotik jarayonlarning

og‘irlashuvida onkoserkoz, brusellyoz kabi kasalliklarning ishtirok

etishi o‘rganildi.

Veterinariya jarrohligining rivojlanishida bu fanning yangi

tarmog‘i  artrologiya vujudga kelib, o‘zining yangi davolash usullarini

yaratdi. Veterinariya jarrohligi fanining, ayniqsa, otlar va kavsh

qaytaruvchi hayvonlarda o‘tkaziladigan jarrohlik operatsiyalarning

yutuqlari ham kam emas. Hozirgi vaqtda otlarning ichaklarida,

kavsh qaytaruvchi hayvonlarning oshqozonida uchrab turadigan har

xil toshlar, yot jismlarni olib tashlash oddiy operatsiya bo‘lib qoldi.

Hayvonlarni uxlatish maqsadida narkoz hosil qiluvchi dorilarni

qo‘llash hamda mahalliy anesteziya (og‘riqsizlantirish)dan keng

foydalanish veterinariya jarrohligi fanining rivojlanishini yanada

tezlashtirib yubordi.

Veterinariya jarrohligi hayvonlarga qon quyish muammosini

ko‘tarib chiqdi va bu sohada ham katta yutuqlarga erishdi. Otlarning

qon guruhlarini aniqlash va qon quyish texnikasini takomillashtirish

qator kasalliklarni davolashda keng imkoniyatlar yaratdi.