Vetinariya 2016. pmd

Narkoz turlari. Narkoz uchun qo‘llaniladigan dori moddalari

juda ko‘p, lekin ular quyidagi talablarga javob berishi lozim:

1) narkotik ta’sirning keng bo‘lishi, ya’ni narkoz chaqiruvchi

miqdor va o‘lim chaqiruvchi miqdorning bir biridan uzoq turishi;

2) ta’sir kuchi yetarli darajada bo‘lishi, ya’ni bu moddalarni

past konsentrasiyada qo‘llash;

3) qo‘zg‘alish davri bo‘lmasligi va tez ta’sir qilishi;

4) nafas olish, qon aylanish, modda almashinuv va

parenximatoz organlarga salbiy ta’sir qilmasligi;

5) to‘qimalarga qitiqlovchi ta’sir etmasligi;

6) qo‘llanishi oddiy va narkozdan tez uyg‘onish;

7) kam xarajatli, saqlanganda buzilmaydigan bo‘lishi va bosh-

qalar.

Narkoz tasnifi bo‘yicha –  yuza  va chuqur bo‘ladi. Narkotik

moddalarni organizmga yuborish yo‘llariga ko‘ra, ingalatsion (nafas

olish organlari orqali) va noingalatsion (boshqa yo‘llar orqali)

narkoz turlari farqlanadi.

---

19

Ingalatsion narkozda – bug‘lanuvchi yoki gaz shaklidagi narkotik

moddalar: efir, xloroform, azot, ftorotan va boshqalar nafas yo‘llari

orqali yuboriladi.

Noingalatsion narkoz – eritma shaklidagi narkotik moddalar,

alkogol, geksonal, teopentan – natriy xloralgidrat, narkolan va

boshqalar venaga, to‘g‘ri ichakka, muskul oralig‘iga, teri ostiga,

oshqozonga, qorin bo‘shlig‘iga yuboriladi.

Mahalliy og‘riqsizlantirish – anesteziya farmokologik modda ta’sirida

shu joydagi sezish qobiliyatini bartaraf etib, kasalni aniqlash.

Dala sharoitida mahalliy og‘riqsizlantirish usuli juda qulay bo‘lib,

uni qo‘llaganda texnik asbob-uskunalar va ishchi kuchi kam talab

qilinadi, uning ta’siri tez boshlanadi.

Mahalliy og‘riqsizlantirish usulining qo‘llanilishiga qarab

novakain eritmasining % o‘zgarib turadi, masalan 0,25 % dan

boshlab 20 % konsentrasiyagacha ishlatiladi. Bu usulni qo‘llash

uchun shpris, sanchish ignasi, eritma uchun idish kerak bo‘ladi.

Yuza surtish anesteziyasi – bu usul asosan, ko‘z kon’yunktivasi,

og‘iz, burun, tomoq, siydik pufagi, jinsiy organlar, bo‘g‘im, pay

qinlari, qorin devori serroz pardasi va boshqa shilliq pardalarni

og‘riqsizlantirish maqsadida  ishlatiladi. Yuqorida qayd qilingan va

ko‘zga ko‘rinadigan shilliq parda to‘qimalarini novakain eritmasi

bilan og‘riqsizlantirish uchun tampon ishlatiladi. Agarda bu pardalar

ichkarida joylashgan bo‘lsa, oldin u yerdagi mavjud suyuqlik

bo‘shatiladi, keyin kateter yoki shpris orqali novakain eritmasi

ichkariga yuboriladi.

Infiltratsiyali anesteziya – kimyoviy moddalar, turli suyuqliklar

va hujayra elementlarinning  turli yo‘llar orqali to‘qimalarga  o‘tishi

va ularda yig‘ilishi  infiltratsiya deyiladi. Bu usulga 0,2-0,5 li % ba’zan

katta hayvonlar uchun 1 % li novakain ishlatiladi.

Sirkulyar infiltratsiya  usuli  – ko‘pincha oldindan mo‘ljallangan

keng sohalarda qo‘llaniladi. Eritma bir-biriga qarshi bo‘lgan nuqtalarga

qarata yuboriladi, natijada hosil bo‘lgan infiltrasiya romb shaklini

oladi. To‘qima ichkarisida joylashgan ignalarning uchlari bir-birlariga

yaqinlashib konus yoki piramida hosil qiladi.

A. V. Vishnevskiyning «siljuvchi»  infiltratsiya usuli. Odatda

organizmning tomir-nerv tuguni biriktiruvchi to‘qimalarning

bo‘shlig‘idan o‘tish vaqtida oxirgi uchi «g‘ilof» vazifasini bajaradi.

Og‘riqsizlantirish, asosan, teri muguzi  va teri ostidan boshlanadi.

Eritmani yuborish uchun igna ancha chuqur sanchiladi. Bunda

0,25 % li novakain eritmasi qo‘llaniladi.

---

20

Paravertebl  anesteziya, bunda umurtqalararo teshik oralig‘idan

chiqish nuqtasiga blokada o‘tkazish aniqlanadi. Nerlarga dumg‘aza

umurtqalarining ventral joylashgan teshiklaridan chiqqan joyida

blokada o‘tkazilsa unda parasakral  anesteziya deb ataladi, bel

umurtqalarining qovurg‘a ko‘ndalang o‘simta uchlari tekisligida

blokada o‘tkazilsa – paralyumbal anesteziya, agar qovurg‘a oraliq

nervlarini in’eksiya qilinsa – interkostal anesteziya deb ataladi.