Veterinariyada kasb etikasi

6-модда. Маҳаллий давлат ҳокимияти органларининг ветеринария соҳасидаги ваколатлари 

Маҳаллий давлат ҳокимияти органлари: 

ветеринария соҳасидаги давлат дастурларини амалга оширишда иштирок этади; 
ветеринария соҳасидаги ҳудудий дастурларни тасдиқлайди ва амалга оширади; 
тегишли ҳудудда ветеринар осойишталикни таъминлашга қаратилган чора-тадбирларни кўради; 
эпизоотияга қарши тадбирларни ўтказишда давлат ва хўжалик бошқаруви органларининг тегишли ҳудудий бўлинмалари фаолиятини мувофиқлаштириб боради. 
Маҳаллий давлат ҳокимияти органлари қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа ваколатларни ҳам амалга ошириши мумкин. 
10/55 JAVOB10.Zamonaviy veterinariya kasb etikasi muammolari.

11/80 javob11.Mijozlar bilan muloqot qilishda veterinar qanday tamoyillarga amal qilishi kerak.

Veterinariya mutaxassislarining etikasi - bu veterinariya xodimlarining o‘z kasbini va xizmat burchini bajarish paytidagi huquqiy va axloqiy me’yorlarining majmuasidir. Etika so‘zi yunoncha - ethos so‘zidan olingan bo‘lib, odat, udum, urf-odat, fe’l-atvor degan ma’nolarni bildiradi. Veterinariya mutaxassisining etikasiga ishdagi xulq-atvor, muomala, insonlarga va hayvonlarga bo‘lgan munosabat, vrachlik burchi, vijdon, yaxshilik, yomonlik va boshqalar kiradi.
San’at, ijtimoiy buyurtmani bajarishda shaxsning sezgi va emotsional hamda intellektual-fikrlash qobiliyatining birligini shakllantiradi. San’at vrachning ijodiy qobiliyatini shakllantiribgina qolmasdan, balki sifatiy hususiyatlariga ham ta’sir qilib ularning go‘zallik qonuniyatlari faoliyatini qo‘zg‘atadi. Haqiqiy vrach o‘zining kasbiy faoliyati bilangina chegaralanib qolmasdan, balki mehnatsevarlik hususiyatiga ham ega bo‘lishi kerak.
Vrach shaxsini ahloqiy-estetik tarbiyalash uning ijtimoiy qobiliyatini boyitish, jamiyatdagi burchiga sotsial munosabati vrachlar etikasi va deontologiya qoidalari va normalarini bajarish hamda qabul qilishda yordamlashadi. Bunday tarbiyalash o‘yg‘unlashgan holda bo‘lishi veterinariya vrachi hodimlarining shahsini tasdiqlovchi aktiv hayotiy o‘rnini belgilash hamda insonning jamiyatdagi eng muhim fizik va ruhiy jihatidan sog‘lom bo‘lib etishuvida o‘z samarasini beradi.
Hozirgi ilmiy-texnik rivojlanish sharoitida veterinariya vrachining kasbiy faoliyatida moral-estetik yo‘nalishning o‘rni oshmoqda. Bularning hammasi vrachlarning estetik dunyosiga alohida ahamiyat berilishi muhim ahamiyatga egadir.
Veterinariyada va san’atda ham insonning dunyoqarashini har xil murakkab sotsial-psixologik kechirmalarsiz tasavvur qilib bo‘lmaydi.
Jamiyatning spetsifik uchog‘i sifatida sog‘liqni saqlash tushunchasi olimlar va amaliyot hodimlarining sotsial nuqtai nazaridan o‘zaro tibbiy va gigienik bog‘liqlik bo‘lib, bu bog‘liqlik ahloq va san’at, shuningdek ijtimoiy fikrlash bilan to‘g‘ridan tug‘ri xarakterlanadi.
Bunday masalalar veterinariyaning etik va estetikaga xos o‘zaro bog‘liqligi bilan baxolanadi.
Veterinariya estetikasi predmeti san’atning psixofiziologik o‘rnini belgilaydi.
San’atning xayajonlantiruvchi xolatda tasvirlanishi inson xayotining ichki turtkisi bo‘lib, sog‘liqni saqlash nuqtai nazaridan inson madaniyatining ayrim qirralari ijtimoiy manfaatlarga biriktirilgan bo‘ladi. Bu qayg‘urish sezgisi, roxatlanish - roxatlanmaslik bilan bog‘liq bo‘lib, xayotning erkin, darajalanmagan psixofiziologik asosi xisoblanadi.
Veterinariya-estetik bilimlar shakllanishining muxim prinsipi inson xayotiga aniq yondashishdir. Har bir shaxs muxim tajriba amaliyoti tarixi, dunyo karashi va xayajonlanish xususiyatlariga egadir. Insonlarga kuyidagicha individual va psixostatik xususiyatlar xos: oliy nerv faoliyatining xar xil tiplari, maxsus fikrlash va sezish faoliyati. Bunday maxsus va tabiiy xossalar insonni estetik xolatlarni aniq tasavvur qilishlariga o‘z ta’sirini kursatib normal xayotiy faoliyat aktivligini oshirishda o‘z samarasini beradi.
Sog‘lom shaxs sifatidagi insonni qamrab oluvchi estetik muxit bu faqatgina tabiiy xodisalar bulmasdan, balki insonlar maqsadiy faoliyatining maxsuli sifatida yaratilgan me’morlik ansambli texnik ob’ektlari xisoblanadi. Estetik muxit shakliy to‘zilishi individga chuqur psixofiziologik ta’sir kursatib, uning sotsial xulqi, muomala shakllari, jamoadagi moral-psixologik iqlim, ya’ni etik va deontologik jarayonlar kiradi. Veterinariya estetikasi nazariy va amaliy yul kursatishda, agar tabiiy va sotsial-texnik sharoitlarni o‘rganish vazifasi chegaralangan bo‘lsa, o‘z vazifasini bajara olmasligi mumkin. Texnik ekspertiza va ekologiya bilan bog‘lik xolatda veterinariya estetikasi soxasidagi vazifalarni bajarishda ijtimoiy estetik ideallarga tayanadi.

Tursun polat, [22.05.2022 12:20]

Boshqacha aytganda estetikani o‘rganishda kasalliklarni davolash va oldini olishda ishlab chiqarish va u bilan bog‘lik bo‘lmagan xollarda sotsial xulq va muomala masalalariga muxim faktor sifatida axamiyat beriladi.
Shuning uchun xam vrach shaxsini estetik tarbiyalashda uning ichki va tashki sifatiy belgilar muxim axamiyat kasb etadi.
12/81 javob12.Mamlakatimiz chorvachiligi oldida turgan muammolarini hal qilishda veterinariya mutaxassislarining o‘rni.
Chorvachilik tarmog‘ini jadal rivojlantirish xalqimizni arzon va sifatli go‘sht va boshqa oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta’minlash, ayniqsa qishloq joylarida istiqomat qilayotgan fuqarolarning bandligini oshirish va daromadlarini ko‘paytirishda muhim o‘rin tutadi.
Shu bilan birga, hududlardagi ishlarning hozirgi holati mazkur tarmoq korxonalarini qo‘llab-quvvatlash, ozuqa bazasini ko‘paytirish, naslchilikni yaxshilash, shu jumladan sun’iy urug‘lantirishni rivojlantirish va naslchilik xo‘jaliklarining moddiy-texnika bazasini mustahkamlash borasida aniq kompleks chora-tadbirlarni amalga oshirishni taqozo etmoqda.
Xalqimizning chorvachilikni rivojlantirish borasidagi tadbirkorlik tashabbuslarini har tomonlama qo‘llab-quvvatlash, ushbu tarmoqda ilmiy yondashuvlar va ilg‘or zamonaviy texnologiyalarni keng joriy etish, import o‘rnini bosuvchi va eksportbop chorva mahsulotlarini ishlab chiqarish va qayta ishlashni yanada rag‘batlantirish, pirovardida aholi farovonligini yuksaltirish va daromadlarini ko‘paytirish maqsadida:
1. Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar hokimliklari, O‘zbekiston Respublikasi Yer resurslari, geodeziya, kartografiya va davlat kadastri davlat qo‘mitasi hamda Qishloq xo‘jaligi vazirligining tuman hokimliklari zaxirasidagi lalmi va yaylov yer uchastkalarini chorvachilik fermer xo‘jaliklari va boshqa qishloq xo‘jaligi korxonalariga (keyingi o‘rinlarda — ozuqabop ekinlar yetishtiruvchilar deb yuritiladi) ozuqabop ekinlar yetishtirish, tomchilatib va yomg‘irlatib sug‘orish texnologiyasini joriy qilish majburiyatlari bilan 1-ilovaga muvofiq ajratish to‘g‘risidagi takliflari ma’qullansin.
Oldingi tahrirga qarang.
2. Chorvachilik mahsulotlari ishlab chiqaruvchi barcha xo‘jalik subyektlariga va omixta yem ishlab chiqaruvchi korxonalarga ajratiladigan lalmi va yaylov yer uchastkalarida tomchilatib va yomg‘irlatib sug‘orish texnologiyasini joriy qilish uchun ozuqabop ekinlar yetishtiruvchilarni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlashning quyidagi tartibi o‘rnatilsin:
(2-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 11-fevraldagi PF-67-sonli Farmoni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 12.02.2022-y., 06/22/67/0128-son)
ozuqabop ekinlar yetishtiruvchilarga mazkur yer uchastkalarida sug‘orish tik quduqlari burg‘ulashga har bir metr chuqurligi uchun 100 ming so‘mdan subsidiya beriladi.
Bunda subsidiya xarajatlari 2019-yilda O‘zbekiston fermer, dehqon xo‘jaliklari va tomorqa yer egalari kengashi huzuridagi Fermer, dehqon xo‘jaliklari va tomorqa yer egalarini qo‘llab-quvvatlash jamg‘armasiga O‘zbekiston Respublikasi Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi huzuridagi Jamoat ishlari jamg‘armasidan ajratiladigan mablag‘lar hisobidan, 2020-yildan boshlab esa O‘zbekiston Respublikasi Davlat budjeti va xalqaro moliya institutlari, xorijiy hukumat tashkilotlari va boshqa donorlarning kreditlari (qarzlari) va grantlari hisobidan qoplanadi;
Oldingi tahrirga qarang.
Tadbirkorlik faoliyatini qo‘llab-quvvatlash davlat jamg‘armasi mablag‘lari hisobidan ozuqabop ekinlar yetishtiruvchilarga tomchilatib va yomg‘irlatib sug‘orish tizimlarini qurish, rekonstruksiya qilish va ularning butlovchi qismlarini sotib olish uchun 5 yilgacha muddatga ajratiladigan kreditlarning valyuta turidan qat’i nazar, ekvivalenti 10 milliard so‘mdan oshmaydigan qismi bo‘yicha foiz xarajatlari tijorat banklari tomonidan belgilangan foiz stavkasining 50 foizi miqdorida, biroq kredit stavkasining 10 foizlik punktidan oshmagan miqdorda qoplanadi.
(2-bandning to‘rtinchi xatboshisiO‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021
13/58 javob13.Veterinariya mutaxassislari o’rtasidagi o’zaro munosabatlar,
Veterinariya mutaxassislari o’rtasidagi o’zaro munosabatlar.
Ob’ektlar yoki xar xil xolatlar bilan mustaxkam erkin bog‘likligi, estetik munosabatlar vrachlarning intuitiv izlanishlari, xususan murakkab klinik va psixologik xolatlar, stereotip fikrlash, veterinariyada murakkab xamda kutilmagan voqealar xaqida aloxida qarorlar qabul qilishida o‘z samarasini beradi.
Insonlar xayotda ilmiy texnika jadallashuvi jarayonida xar xil
modellar, simvollarga kupincha duch kelib, bir vaktning o‘zida tirik real xaqiqatga nisbatan tug‘ridan tug‘ri aloqasini uzadi.
Bunday moyillik veterinariyada texnik asbob-uskunalarning xar tomonlama o‘sishi tufayli ko‘zga tashlanadi. Bunday xollarda vrach texnikaning rivojlanish asrida produktiv moral-estetik faoliyat uchun tayyorlanmagan bo‘ladi. SHuning uchun xam vazifa vrachni yangi sharoitda tirik mavjudotlar to‘g‘risidagi idroki, o‘rganishi, to‘g‘ridan to‘g‘ri va teskari tasvirlash, nusxasini orginalga nisbatan solishtirish kabi qobiliyatini shakllantirish muxim axamiyatga egadir. Hozirgi davrda veterinariya faoliyatida kupgina mutaxassisliklar borki, masalan, elektron mikroskopiya, rentgendiagnostika va laboratoriya soxasi mutaxassisliklari o‘ziga xosligi bilan ajralib turadi. Bunday soxalarning murakkabligi chalkash va noaniq belgilar, simptomlarni aniqlash, kasallikning tashqi ko‘rinishi aniq va yorqin tasvirlashda ko‘rish muolajasi ob’ekti bo‘lishi mumkin. Har tomonlama va xatosiz ko‘rish uchun faqatgina ko‘rishning o‘zigina emas, balki ko‘rish orkali tasavvur qilish xam katta san’atdir.
Vrach xuddi san’atkor sifatida yorug‘lik va ranglarni bir biridan ajratuvchi, umumiy fikrlash kobiliyatiga ega bulgan, estetikasi rivojlangan ko‘zatuvchi bo‘lishi kerak. Estetik va ko‘rish kobiliyati vrachning kasbiy tajribasi orqaligina berilib qolmasdan, balki tasvirlar xamda san’atshunoslik faoliyatini produktiv idroki tufayli xam ko‘zga tashlanadi.
Shunday qilib, mubolag‘asiz aytish mumkinki, xuddi san’atshunos singari vrach uchun ko‘rish, sezish xususiyatlarini o‘rganish zarurdir. Bunday xollarda tabiiyki, san’at sirlarini o‘zlashtirishda vrach o‘z faoliyatida veterinariya fanlarining o‘ziga xos xususiyatlarini xisobga olishga to‘g‘ri keladi. Bu o‘z navbatida kasallikning anik maqsadini bilishda muxim vosita bo‘lib, vrachning kasbiy maxoratini shakllanishida aloxida o‘rin egallaydi xamda vrachlar uchun fakatgina estetik axamiyatga ega bo‘libgina qolmasdan, balki axloqiy tarbiya vositasi xam xisoblanadi. Estetik va etik masalalar veterinariyada ajralgan xolda uchramaydi. Ular bir-biri bilan organik ravishda chambarchas bog‘langandir. Agar, bir tomondan, san’at vrachni tarbiyalabgina qolmasdan, balki o‘z vazifasini astoydil bajarishga yullasa, ikkinchidan, umumiy gumanistik qoidalar va vrachlarning etikasi veterinariya xodimlari estetik ideallariga to‘g‘ri keluvchi faoliyatining garmonik ravishda shakllanishida o‘z aksini topadi.
14/77 javob14.Veterinariya sohasidagi xalqaro aloqalar
14.Veterinariya sohasidagi xalqaro aloqalar.
Mamlakatimizda veterinariya va chorvachilik sohasining Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi tizimidan ajratilib, alohida Veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish davlat qo‘mitasi sifatida tashkil etilishi, shubhasiz, mazkur tarmoqlarni jadal rivojlantirish, seleksiya-naslchilik ishlariga xalqaro moliya institutlarining grant mablag‘larini jalb etish, veterinariya sanoatida jozibali investitsiyaviy muhit yaratilishiga zamin bo‘ldi. Ayni paytda chorvachilik va uning tarmoqlarini rivojlantirish bo‘yicha xalqaro moliya institutlari mablag‘lari hisobidan quyidagi loyihalar amalga oshirilmoqda.
Birinchidan, yurtboshimizning 2017 yil 19 sentyabrdagi qaroriga muvofiq Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki va Xalqaro taraqqiyot uyushmasi ishtirokidagi “O‘zbekiston Respublikasida chorvachilik sektorini rivojlantirish” loyihasi doirasida 150 mln AQSh dollari miqdoridagi kredit mablag‘lari ajratildi. Shundan 142,3 mln AQSh dollari tadbirkorlik sub'yektlariga tijorat banklari, jumladan “Xalq banki” (61,6 mln dollar, 43%), “O‘zsanoatqurilishbank” (16 mln dollar, 11%), “Turon bank” (11,5 mln dollar, 8%), “Ipotekabank” (11,3 mln dollar, 8%), “Aziya Alyans bank” (8,5 mln dollar, 6%), “Aloqabank” (10 mln dollar, 7%), “Davrbank” (3,4 mln dollar, 2%), “Qishloqqurilishbank” (10 mln dollar, 7%) va “Asakabank” (10 mln dollar, 7%) tomonidan kredit sifatida berildi. Natijada fermer xo‘jaliklari va qishloq xo‘jaligi korxonalari tomonidan amalga oshirilgan 504 ta loyiha moliyalashtirildi. Jumladan, 29 ming bosh yirik shoxli va 16,5 ming bosh mayda shoxli mol, 710 bosh ot va tuya, 2,5 mln bosh parranda boqish quvvatiga ega chorvachilik komplekslari ishga tushirildi. Shuningdek, baliq yetishtirish va sutni qayta ishlash texnologiyalari xarid qilinib, 6 mingdan ziyod yangi ish o‘rinlari yaratildi. Loyiha doirasida veterinariya xizmatini rivojlantirish uchun ajratilgan 2,0 mln. AQShdollari kredit mablag‘lari va Yevropa Ittifoqining grant mablag‘lari hisobidan Xalqaro epizootik byuroning konsultantlari bilan hamkorlikda veterinariya xizmatini xalqaro standartlarga moslashtirish uchun zarur asbob-uskunalar, zamonaviy texnologiyalar va xizmat turlari va ularni xarid qilish uchun talab etiladigan investitsiyalar, Xalqaro moliya tashkilotlarining kredit va grant mablag‘lari miqdori va qiymati bo‘yicha hisoboti tayyorlandi. O‘zbekiston Respublikasi veterinariya xizmatining 2020-2030 yillarga mo‘ljallangan rivojlanish konsepsiyasi ishlab chiqildi. Vazirlar Mahkamasining “Hayvonlarni identifikatsiya qilish, ularni hisobga olish, hisobdan chiqarish va saqlash tartibini takomillashtirish to‘g‘risida”gi qarori ijrosini ta'minlash maqsadida hayvonlarni identifikatsiya qilish bo‘yicha konsepsiya ishlab chiqildi. Xalqaro epizootik byuroning ekspertlarini jalb qilgan holda veterinariya xizmati laboratoriyalari o‘rganildi va kerakli tavsiyalar tayyorlandi. Veterinariya muassasalari moddiy-texnik bazasini mustahkamlash maqsadida 14 ta dezinfeksiya qiluvchi transport vositalari, 14 ta avtorefrijyerator, 1 dona maxsus avtotransport vositasi, 2 dona ultrabinafsha nur bilan havoni zararsizlantiruvchi filtr xarid qilindi. Bundan tashqari, video-konferens-aloqa uskunalari, 1000 dona avtomat shprits va 24 ta chegara veterinariya punktlari uchun laborator ekspress-analizatorlar yetkazib berildi.
Ikkinchidan, davlatimiz rahbarining 2019 yil 27 noyabrdagi qaroriga muvofiq Osiyo taraqqiyot banki tomonidan “Chorvachilik sohasida qo‘shilgan qiymat zanjirini yaratishni rivojlantirish” loyihasiga 150 mln AQSh dollari miqdorida mablag‘ ajratildi. Ushbu loyiha hisobidan chorvachilik tarmoqlarini moliyalashtirish uchun 146 mln dollar (97,3%) va sohani qo‘llab-quvvatlash xizmatlari va loyihani boshqarish ishlariga 4 mln dollar (2,7%) yo‘naltirildi. Bugungi kungacha loyiha hisobidan 108,04 mln AQSh dollari o‘zlashtirilib, 463 ta loyihalar amalga oshirildi. Natijada, 30 486 bosh qoramol, 52 949 bosh mayda shoxli qoramol, 16 176 bosh quyon, 2390 ming bosh parranda, 273 bosh ot, 134 dona qishloq xo‘jaligi texnikasi, yiliga 30 tonna asal ishlab chiqarish, 10 466 tonna sutni qayta ishlash, 7 609 tonna baliq yetishtirish, 2002 tonna go‘shtni qayta ishlash, 219 750 tonna yem ishlab chiqarish, 400 tonna junni qayta ishlash quvvatiga ega bo‘lgan uskunalar xarid qilindi va 12 ta yangi ferma qurildi.
Uchinchidan, yurtboshimizning 2017 yil 22 fevraldagi qaroriga muvofiq Qishloq xo‘jaligi taraqqiyoti xalqaro jamg‘armasi tomonidan “O‘zbekistonning sutchilik sohasida qo‘shilgan qiymat zanjirini rivojlantirish” loyihasiga 23,9 mln AQSh dollari miqdorida mablag‘ ajratildi. Ushbu mablag‘lar hisobidan “Xalq banki”, “Mikrokreditbank” va “Qishloq qurilish banki” tomonidan Jizzax va Qashqadaryo viloyatlaridagi loyihalar moliyalashtirildi. Bugungi kungacha ushbu loyiha doirasida 16,3 mln AQSh dollari miqdoridagi mablag‘lar o‘zlashtirildi. Natijada 413 ta loyiha doirasida xorijiy davlatlardan 4,290 ming bosh naslli yirik shoxli qoramol, 17 ta loyiha doirasida eng so‘nggi ilg‘or texnologiyalar asosida kuniga 6 tonna sutni qayta ishlash uskunalari va soatiga 1 tonna yem ishlab chiqarish uskunalari, va 92 dona qishloq xo‘jaligi texnikalari xarid qilindi, 1301 nafardan ziyod doimiy ishchi o‘rinlari yaratildi. To‘rtinchidan, Qishloq xo‘jaligi taraqqiyoti xalqaro jamg‘armasi bilan hamkorlik dasturi doirasida “Qishloq xo‘jaligini diversifikatsiyalash va modernizatsiyalash” loyihasi hisobidan Andijon, Namangan va Farg‘ona viloyatlaridagi loyihalarni amalga oshirish uchun 2,25 mln AQSh dollari ajratildi. Loyiha doirasida veterinar va zootexniklarni o‘qitish, zamonaviy veterinariya klinikalarini qurish hamda jihozlash, avtotransport bilan ta'minlash va 1 ta rayon misolida chorva mollarini identifikatsiya qilish tizimini joriy etish ko‘zda tutilgan. Andijon viloyati Xo‘jaobod tumani “Xidirsha” MFY hududi va Farg‘ona viloyati Marg‘ilon shahar “Navro‘z” MFY hududida bittadan veterinariya klinikalari qurib bitkazildi. Hozirda mazkur veterinariya klinikalarini jihozlash, zamonaviy laboratoriya
15/78 javob15.Veterinariya xizmat tizimi (9-modda).