Veterinariya virusologiyasi

Klinik belgilari va patologoanatomiyasi.
Inkubatsion davri 1-3 kunni tashkil etib, ikkinchi kunda tana harorati tusatdan ko‘taraladi (+39-40C va undan yuqori) hamda 4-6 kungacha saqlanadi. Nafas olish va puls tezlashadi, ishtaha pasayadi yoki yo‘q oladi. Quruq yutal va xansirash kuzatiladi. Keyinroq yutal og‘riqli bo‘lib, nafas olish og‘irlashadi, o‘pkada bronxlar xirillashi va shovqin eshtiladi, konyuktiva giperimiyalangan va shishgan. 3 - kuni burundan seroz, suyuklik oqib, seroz shilliq va shilimshiq yiringli suyuqliqga aylanadi.
Pal’patsiyada xiqildoq og‘riqli va limfa tugunlari qattiqlashgan. Konyuktivit, rinit va yo’tal otlar grippining eng xarakterli belgilari hisoblanadi.
Yorib ko‘rilganda o‘lgan hayvonlarda konyuktiva burun shilliq pardasi giperimiyalangan bo‘kgan va shishgan. O’pkada pnevmoniyaga o’xshagan qismlari qizg’ish-kulrangda kasallik cho‘ziganda bu qismlar qo‘shilib katta zararlangan uchastkalarni tashkil etadi.
Otlarning va odamlarda gripp A virusining struktura tuzilishida farq topilmagan. Virus RNK saqlaydi. Tarkibi 60-70% oqsil, 18-37% lipid, 5-7% polisaxaridlardan tuzilgan. Virionlari sharsimon, oval, ipsimon ko’rinishlarda bo‘lishi mumkin.
Virusni fizik-kimoviy ta’sirlarga chidamliligi o‘rganilmagan.
Gripp virus tarkibiga 5ta turdagi oqsil (antigen)lar kiradi: nukleoid, gemaglutinin, neytralinidaza, tramikriptaza va ichki membrana oqsili. Kasal hayvonlarda kompiliment bog’langan antitelolar yuqori titrda toplanadi.
Kalamushlarga ikki marta antigen yuborilgandan so’ng virus neytralovchi va antigemaglatininlar qon zardobida paydo bo’ladi.
Otlar va odamlar grippi viruslarining antigen yaqiniga nafaqat serologik ma’lumotlar, ba’lki eksperimental tadqiqotlar bilan asoslanadi.
Patogenlik spektri. Otlar grippi virusi odamlar uchun ham patogen hisoblanadi. Odamlarning gripp virusi esa otlar organizmida ko’paya oladi.
Otlar grippi viruslari sichqonlar uchun toksigen hisoblanadi. Ular vena ichiga yuborilganda yunglarining xurpayishi ishtaha yoqolishi, lanjlik, konyuktivitlar kuzatiladi. 50% sichqonlar o’ladi.
Virusni rivojlanayotgan tovuq embrionida ham o’stirish mumkin. Virusning maksimal tipda 72 soatdan so’ng zararlanadi. Zararlangan embrion odatda o’lmaydi. Tovuq embrionidan operativ yo’l bilan olingan virus maymunlar buyragining hujayralarida osongina adaptatsiya bo’ladi.
Otlar grippi huddi odamlar grippi kabi xavo-tomchi bilan uzatiladi. Kasallik manbai - kasal hayvonlar.