Veterinariya va zooinjeneriya fakulteti veterinariya kafedrasi

Teniozlar (Taeniosis)

Itlarda teniozlarning qo‘zg‘atuvchisi har xil lentasimon qurtlar, Taenia urug‘iga mansub, ingichka ichakda joylashadi. Itlarda asosan Taenia hydatigena, T. pisifornis, T.krabbei parazitlik qiladi.

Teniyalar lentasimon chuvalchanglar, skolekslardan tashkil topgan, ularda to‘rtta so‘rg‘ich va ikki qator ilgaklar joylashadi. Tuxumlari aylanasimon 0,027-0,040 mm, unda to‘rt qator ilgaklari bor qurtchalar joylashadi.

Oraliq xo‘jayinlar o‘t va boshqa o‘simliklardagi sestoda tuxumlarini eb, lentasimon qurtlar bilan invaziyalanadi. Oshqozonda tuxumdan onkosfera chiqadi, ular faol qon va limfa tomirlariga o‘tib, jigar va mushaklarga boradi. Jigardan qurtchalar qorin bo‘shlig‘iga migratsiya qilad va uning seroz qavatida sistotserklar o‘sib chiqadi, bu mayda cho‘zincharoq pufaklar bo‘shlig‘ida skolekslar bo‘ladi. Itlar Thyolatigena sestodasini sistotserklari bilan zararlangan ichki organlarni egandan keyin invaziyaga uchraydi. Itlarning ichagida teniyalar 2-3 oy balog‘at yoshigacha o‘sadi, sestodalarning hayot davri bir yil.

Patogenez. Teniyalar ilmoqlari bor skolekslari bilan ichakning shilliq pardasini mexanik shikastlantirib, qon oqishini paydo qildiradi. Agar teniyalar ichakda ko‘p bo‘lsa o‘tmay qolish paydo bo‘lib, keyinchalik devorining yorilishi natijasida peritonit rivojlanadi. Teniyalarni toksinlari qonga so‘rilib qon hosil qilish organlarini, ichki sekretsiya bezlari va markaziy nerv sistemasining funksiyasini buzadi.

Klinik belgilar. Itlarning ichagida bir necha o‘nlab teniyalar bo‘lsa itning ishtahasi pasayadi yoki teskarisi juda ko‘p ovqat eydi, hazm qilish buziladi, ichi ketadi, ba’zan qayd qiladi, kasal it bolalari o‘sishdan qoladi, junining rangi xira, qornining hajmi kattalashgan. Kasal itlarda bezovtalanish, asabiylashish, oriqlash va kamqonlik kuzatiladi.