Veterinariya m I k r o b I o L o g I y asi

Kultural xususiyatlari
. Salmonellalar aerob yoki fakultativ aeroblar bo‘lib, oddiy 
oziq muhitlarda 37
o
C da, pH 7,2 – 7,6 da yaxshi o‘sadi. Differensial diagnostik - Endo, 
Levin, Ploskirev muhitlarida salmonellalar rangsiz yoki kulrang – ko‘kish koloniyalar, 
vismut – sulfit agarda qora koloniyalar hosil qiladi. 
Biokimyoviy xususiyatlari.
Salmonellalar glyukoza, mannitni, maltozani 
parchalab kislota va gaz hosil qiladi
, laktoza, saharozani parchalamaydi,
jelatinani 
eritmaydi, indol hosil qilmaydi, ko‘pchiligi vodorod sulfid hosil qiladi. Metilrot bilan 
musbat, Foges – Proskauera bilan manfiy natija beradi. 
Chidamliligi
. Salmonellalar 60
o
C da 1 soatda , 100
o
C da shu onda o‘ladi. 
Tuzlangan, dudlangan mahsulotlarda qaynatilgan go‘shtda (2 – 2,5 soat qaynatish 
kerak) bir necha oy saqlanadi. To‘g‘ri tushgan quyosh nurlari ta‘sirida bir necha 
daqiqada o‘ladi. Tashqi muhitda, tuproqda 20 dan 120 kungacha, hayvon o‘ligida 100 
kungacha saqlanadi. Dezinfeksiyalovchi moddalar ularni o‘ldiradi.Antibiotiklar, 
nitrofuran, sulfanilamid preparatlariga sezuvchan. 
Patogenligi.
Tabiiy sharoitlarda salmonellalar buzoq, qo‘zi, cho‘chqa bolalarini 
zararlaydi. Laboratoriya hayvonlaridan oq sichqonlar ko‘proq moyildir.
Patogenezi.
Hazm kanali orqali, aerogen, ona qornida, transvorial (parrandalar) 
zararlanishi mumkin.
Kasallik o‘tkir va yarim o‘tkir kechganda salmonellalar avval ichakda rivojlanadi, 
keyin ichak vorsinkalari orqali ichak limfa tugunlariga o‘tadi va bakteriyalar intensiv 
rivojlanadi va birinchi yallig‘lanish jarayonlari rivojlanadi. Bundan keyin bakteriyalar 
umumiy limfa va qon oqimiga tushib bakteremiya paydo bo‘ladi, parenximatoz 

---

54 
diffuziya (salmonellalarning limfa tugunlari, o‘pka, ba‘zan ilikda joylashib, rivojlanishi) 
bilan davom etadi. Bo‘g‘oz hayvonlarda (qo‘y, biya va h.k.) salmonellalar asosan 
bachadonida joylashib unda va plasentada yallig‘lanish jarayonlarini, homilada sepsis, 
homila tashlashni paydo qiladi. 
Salmonellalar ichak massasi, tug‘ish yo‘llari (homila tashlash va undan keyingi 
davrda), burun shilimshig‘i bilan (pnevmoniyada) ko‘p miqdorda ajraladi.Bu davrda 
antitelolar ko‘payib, RES- retikuloendotelial sistema birdan faollashadi. 
Salmonellaning ko‘payishi natijasida juda ko‘p biomassa to‘planadi va 
bakteriyalarning parchalanishi bilan endotoksin ajraladi. Endotoksin organlar 
to‘qimasida qator yallig‘lanish, distrofik, nekrobiotik va granulomatoz o‘zgarishlar, qon 
quyilishlar paydo qiladi. Klinik sog‘aygandan keyin hayvonlar bir necha hafta, oylar 
davomida salmonella tashuvchi bo‘lib qoladilar. 
Parranda salmonellyozlarida sepsis, kataral enterit, jigar va tuxumdonlari da 
distrofik o‘zgarishlar, qon quyilishlar paydo bo‘ladi.