Veterinariya m I k r o b I o L o g I y asi

Biopreparatlar. 
Cho‘chqalar saramasiga qarshi birinchi tirik vaksinani 1883 
yilda Paster va Tyulye bakteriyani attenuasiya (kuchsizlantirish) yo‘li bilan yaratgan. 
Hozirgi vaqtda bir necha xil vaksinalar ishlab chiqilgan: deponirlangan vaksina, 
kuchsizlantirilgan VR 2 shtammdan tayyorlangan tirik vaksina, quruq vaksina VR 2 - 
virulentligi pasaytirilgan kulturadan tayyorlangan, konsentr langan gidrokisalyuminiyli 
formol vaksina. Cho‘chqalar 2 oylikdan, ona cho‘chqalar qochishidan 15-20 kun oldin 
emlanadi. Immunitet 8-10 kunda paydo bo‘lib, 6-8 oy saqlanadi. 
Saramasga qarshi immun zardoblar cho‘chqa, ot, qo‘ylarni qo‘zg‘atuv chi 
kulturasi bilan giperimmunlash yo‘li bilan olinadi. Sterillik, zararsizlik va aktivlikka 
tekshiriladi. Sterillikka tekshirish uchun zardob GPB, GPA va go‘sht-peptonli jigarli 
bulonga ekiladi vazelin moyi ostida. Ekmalar 37
0
C haroratda 10 kunda steril holda 
qolsa, zardob yaroqli deb hisoblanadi. zarasizlikka tekshirish uchun zardob ikkita oq 
sichqon terisi ostiga 0,5 ml va bitta dengiz cho‘chqasiga 10 ml dozada yuboriladi. 10 
kun davomida bu hayvonlar tirik qolishi kerak. Aktivlikka tekshirish uchun zardob oq 
sichqonlarga 0,01 , 0,02, 0,03 ml dozalarda (har biriga uchtadan oq sichqon) qorin 
bo‘shlig‘iga yuboriladi. 1-1,5 soatdan keyin emlangan va nazoratdagi sichqonlarga 

---

47 
saramasning virulentli sutkali kulturasi 0,001-0,002 ml dozada teri ostiga yuboriladi.
Nazoratdagi sichqonlar 3-4 kunda o‘ladi. Agar barcha zardob yuborilgan sichqonlar 
tirik qolsa yoki faqat 0,01 ml zardob yuboril gani o‘lsa zardob aktiv hisoblanadi. 
Fenol yoki xinozol bilan konservasiya qilingan zardob 4 yilgacha ishlatilishi 
mumkin. U kasallikning oldini olish va davolash maqsadida ishlatiladi. Immunitet 14 
kundan bir oygacha saqlanadi. zardob bilan birga antibiotik qo‘llash yaxshi samara 
beradi.