«veterinariya» ixtisosligi bo’yicha oliy o’quv yurtlari uchun qo’llanma

Oshqozon oldi bo’limlarining gipo- va atoniyasi -
ular devorining
nerv- muskul apparatining qo’zg’aluvchanlik va qisqaruvchanlik 
xususiya-tining qisman yo’qolishi hamda oshqozon oldi bo’limlarida 
fermentativ jarayonlarning izdan chiqishi bilan tavsiflanadi. Ko’pincha 
qoramollar, kam darajada qo’y va echkilar kasallanadi. Kechishiga 
ko’ra, o’tkir va surunkali, kelib chiqishiga ko’ra, birlamchi va 
ikkilamchi gipotoniyalar farqlanadi. 
Sabablari.
Birlamchi gipotoniyalar odatda oziqalar turining tez 
almashtirilishi, oziqa tayyorlash texnologiyasining buzilishi, sifatsiz va 
tuyimligi past oziqalar berilishi va faol masion berilmasligi oqibatida 
kelib chiqadi. 

---

67 
Ikkilamchi gipotoniyalar ko’pchilik kasalliklar paytida ularning 
asorati yoki belgisi sifatida kuzatiladi. Masalan, isitma bilan o’tadigan 
kasalliklar, oshqozon oldi bo’limlarining oziqa bilan to’lib qolishi, 
travmatik retikulit, oziqalardan zaharlanish va modda almashinuvi 
kasalliklari. 
Klinikasi
. Kasallikning boshida ishtaha pasayadi, keyinchalik 
yo’qoladi va uzgaradi. Kavsh kaytarish siyraklashadi yoki yo’qoladi. 
Katta qorin harakati kuchsiz, to’liqsiz bo’lib, uning 5 daqiqadagi soni 3-
5 martadan oshmaydi (me’yori 3-5 daqiqada 8-12 marta). 
Katta qorin suyuqligidagi infuzoriyalar va mikroorganizmlar soni
keskin kamayadi, propion, moy va sirka kislotalarining miqdori ortadi.
Ularning o’zaro nisbatlari o’zgaradi, ya’ni sirka va moy kislotalarining 
ko’payishi hamda propion kislotasining kamayishi kuzatiladi. rN - 6,3- 
5,8 atrofida bo’ladi. Umumiy intoksikasiya, holsizlanish, taxikardiya, 
mahsuldorlikni keskin kamayishi kuzatiladi. 
Davolash.
Kasallikka sabab bo’lgan oziqalar rasiondan chiqariladi, 
o’rgina sifatli pichan, ildizmevalilar, donlar yormasidan tayyorlangan 
atala, achitilgan oziqalar, sifatli silos kabilar kiritiladi. Davolashning 1-2 
kunlarida och qoldirish diyetasi tavsiya etilib, suv berish chegaralanmaydi.
Medikamentoz davolash ruminator dorilar, bijg’ishga qarshi, surgi 
dorilar, ishtaha ochuvchi doilarni qo’llash bilan oshqozon oldi 
bo’limlarining motorikasini tiklash, qorindagi zaharli oziqalarni 
chiqarilishini yaxshilash va muxitini me’yorlashtirishga qaratilgan 
bo’lishi lozim.
Buning uchun katta qorin 1%-li natriy sulfat yoki natriy 
gidrokarbonat eritmasi bilan yuviladi. Chemerisa nastoykasidan 2-3 kun 
davomida: qoramollarga – 10-15 ml, qo’y va echkilarga – 3-5 ml 200-
300 ml suvga aralashtirilib ichiriladi. Vena qon tomiri orqali 5-10%-li 
natriy xlorid eritmasi: sigirga – 300 ml.gacha yuboriladi. Katta 
hayvonlarga 400-600 g natriy sulfat yoki magniy sulfat 8-10%-li eritma 
holida ichiriladi. Chemerisa nastoykasidan qoramollarga 5-12, qo’ylarga 
2-4 ml og’iz orqali ichiriladi, yoki sigirlarga 2-3 ml teri ostiga 
yuboriladi. Qoramollarga -300-500 ml, mayda hayvonlarga 30-60 ml 
payta yog’i ichiriladi. Bo’g’oz bo’lmagan sigirlarga 0,1%-li karboxolin 
yoki prozerin eritmasidan 1-3 ml teri ostiga yuboriladi. 
Ishtaha ochuvchi vositalar sifatida sigirlarga 20-30 g achchiq 
shuvoq, 30-50 g karlovar tuzi tavsiya etiladi. Bir kunda 2 marta, 2-3 
kun davomida qoramollarga 100-150 ml, qo’y va echkilarga 30-50 ml 
aroq berish mumkin.

---

68 
Katta qorin mikroflorasi faoliyatini yaxshilash uchun spirt-achitqi 
eritmasidan kuniga 50-100 ml ichirish mumkin. Bu eritmani tayyorlash 
uchun 100g quruq achitqi, 200 g shakar va 200 g aroq olinib, 2 litr iliq
suvga aralashtiriladi va issiq o’rab qo’yiladi. 2 soatdan keyin eritma
ishlatishga tayyor bo’ladi. 
Sut kislotasi –