«veterinariya» ixtisosligi bo’yicha oliy o’quv yurtlari uchun qo’llanma

 
Bosh miya pardalarining yallig’lanishi 
(
Menipgitis
) ko’pincha 
mo’ynali hayvonlar, itlar va otlarda uchraydi. Aksariyat hollarda 
meningit qattiq pardasining (Pachymeningibos), yumshoq pardasining 
(Leptomeningitis) va to’r pardasining (Arachnotditis) yallig’lanishi bilan 
o’tadi. 
Kasallik bosh miya pardasiga mikroorganizmlarning tushishi 
sabablari va ularning rivojlanishidan kelib chiqadi. Meningit chaqiruvchi 
bunday mikroorganizmlarga kokklar, diplokokklar, stafillakokklar, 
streptokokklar, bakteriyalar va viruslar kiradi. Meningit - mahalliy va 
umumiy infeksiyalar oqibatida ham, ya’ni bosh suyaginig teshilishi, 
osteomiyelit, xirurgik sepsis, o’lati, Auyeski kasalligi, otlarning yuqumli 
ensefalomiyelit kasalligi va listerioz kabi kasalliklar oqibatida ham kelib 
chiqadi. 
Bundan tashqari miyaning lat yeyishi va urilishi, kuchli 
shamollashlar intoksikasiyasi va allergik holatlar ham kasallikning kelib 
chiqishiga shart-sharoit yaratuvchi omillar hisoblanadi. 
Mikrorganizmlar kalla suyagidan yoki miya to’qimasi rivojlanishi 
tomondan qon va limfa yo’llari bilan subaraxnoidal va subdural 
bo’shliqlardan esa likvor bilan kelib tushadi. 
Miya pardasida zardobli gemmorragik va yiringli yallig’lanishning 
rivojlanishi oqibatida po’stlog’ida bsimning oshirish va orqa miya 
suyuqligining ko’payishiga olib keladi. Bu suyuqlikning oqib ketishi 
qiyinlashadi va intoksikasiya rivojlanadi. Natijada bosh miya 
po’stlog’ida va po’sloq osti markazlarining faoliyati buziladi. 
Belgilari.
O’tkir meningit kuchli rivojlangan paytda tana 
haroratining ko’tarilishi, harakatining cheklanganligi, klonik qaltirashlar, 
ensa va bo’yin muskullarining qotishi, teri sezuvchanligining oshishi, 
ko’z qorachig’ining kengayishi va terlash belgilari bilan nomoyon 
bo’luvchi meningial sindrom kuzatiladi. Keyinchalik, reaksiya pasayadi, 
hayvon qusadi, yutinishning qiyinlashishi, reflekslarning yo’qolishi, 

---

193 
harakat muvozanatining buzilishi, oyoqlarning yarimfalaji va falaji 
kuzatiladi. Aksariyat hollarda kasal hayvon halok bo’ladi. 
Tashxisi.
Anamnez ma’lumotlari, klinik belgilari va orqa miya 
suyuqligini tekshirish (xirlashganlik, oqsil va leykositlar miqdorining 
ko’payishi, yiringli meningitda - mikroblar va o’lgan mikroblarning 
ko’pligi) natijalar e’tiborga olinadi. Kasallik qo’turishdan farqlanadi. 
Davolash.
Qimmatbaho hayvonlarga 7-10 kun davomida vena qon 
tomiri orqali 40 % li glyukoza va 40 % li geksometilentetramin 
aralashmasi (har biridan 0,3 - 0,5 ml/kg miqdorida) yuboriladi. 
Yiringi 
mengitda 
bo’lardan 
tashqari, 
kuchaytirilgan 
antibiotikoterapiya kursi o’tkaziladi. Vena qon tomiri orqali 10%-li 
natriy xlorid eritmalari yuboriladi. Kofein va komfora preparatlari 
ishlatiladi.

34-mashg’ulot.