«veterinariya» ixtisosligi bo’yicha oliy o’quv yurtlari uchun qo’llanma

Tekshirishning borishi. 
Sentrifuga probirkalariga 3 ml qon 
zardobi (yoki plazma), 3 ml 1 n. KON ning spirtdagi eritmasi solinadi. 
Ingichka shisha tayoqcha yordamida probirkadagi suyuqlik bir xildagi 
aralashma hosil bo’lguncha kuzatiladi va gidrolizlanish uchun 60°S 

---

132 
haroratda 20 daqiqa davomida suv xammomiga qo’yiladi. Keyin 
probirka muzli suvda 10 daqiqa davomida sovitiladi va uning tarkibida 
ksilol-oktan aralashmasi, A vitamini va karatinoidlar saqlovchi 
yuqorigi qavati shprisli pipetka bilan so’rib olinib, qalinligi 10 mm 
keladigan kvars kyuvetaga solinadi. 
Nazorat kyuvetasiga faqat ksilol-oktan aralashmasi solinadi va 
tajriba kyuvetasi bilan bir qatorda kalorimetrlanadi. Karotin 460 nm, 
A vitamini 328 nm to’lqin uzunligida aniqlanadi. Buning uchun 
namunalar 
pipetka 
yordamida 
kyuvetadan 
pireks 
shishasidan 
tayyorlangan probirkalarga o’tkaziladi, probirkalar og’ziga tiqin qo’yilib, 
30 sm uzoqlikda 1 soat davomida PRK - 4 lampasi bilan yoritiladi. 
Probirkalarni sovitish uchun stol ventilyatori ishlatiladi. Yoritilguncha 
va yoritilgandan keyingi kalorimetrlash farqiga qarab qon zardobidagi A 
vitamini konsentrasiyasi aniqlanadi.
Hisoblashda quyidagi formuladan foydalaniladi: 
1) Karotin, mg% = Ye460 x 480 , bu yerda: 
Ye460 - 460 nm tulqin uzunlikda eritmaning ekstensiyasi; 480 - 
karotin uchun koeffisiyent. 
2) A vitamin, mkg% = (Ye328 yoritilguncha - Ye328 yoritilgandan 
keyin) 637, bu yerda: Ye328 - 328 nm tulqin uzunlikda eritmaning 
ekstinsiyasi; 637 - retinol uchun koeffisiyent. 
Klinik ahamiyati.
Karotin va A vitaminining o’zlashtirilishi 
ichakda amalga oshadi. Karotinning 
1
/
3
- 
1
/
4
qismigina o’zlashtiriladi 
va uning 
1
/
7
qismi A vitaminiga aylanadi. A vitaminning 25-50 foizi 
jigarga o’tadi. 
O’ta oqsilli oziqlantirish, organizm V
12
vitamini bilan yaxshi 
ta’minlanganda va antioksidantlar qo’llaganda karotindioksigenaza 
faolligi 
oshadi, 
markaz 
bo’yicha 
parchalanuvchi 
karotin 
molekulalarining soni ko’payadi, A vitamin sintezi 1,5-2 marta ortadi. 
A vitamini organizmda o’sish va rivojlanish, epiteliy va suyak 
to’qimalarining takomillashishini ta’minlaydi, modda almashinuvini 
boshqaradi. 
A vitaminning katta yoshdagi qoramollar qoni, suti va uvuz sutidagi 
miqdori shunga mos ravishda 40-150 mkg%, 13-3,5 mkg%, 150-580 
mkg% bo’ladi. Yangi tug’ilgan hayvonlar jigarida A vitamini juda kam 
(0,5-5 mkg/g) miqdorda bo’ladi va shuning uchun ham ular uchun 
retinolning asosiy manbai uvuz va sut hisoblanadi. 
Agar katta yoshdagi hayvon qonida 10 mkg% dan, jigarida - 50 
mkg/g dan kam A vitamini bo’lsa, gipovitaminoz belgilari 

---

133 
kuzatiladi, spermiogenez susayadi, urug’ xujayralari kam 
harakatchan bo’lib, ularning urug’lantirish qobiliyati yo’qoladi, nafas, 
hazm a’zolari epiteliysining tuzilishi va funksiyasi, urg’ochi 
hayvonlarning reproduktiv qobiliyati buziladi, respirator va boshqa 
kasalliklar paydo bo’ladi. 
26-mashg’ulot.