«veterinariya» ixtisosligi bo’yicha oliy o’quv yurtlari uchun qo’llanma

Tekshirishning borishi. 
Sentrifuga probirkasiga 1 ml qon zardobi 
(plazma) va uning ustiga 3 ml 96%-li etil spirti solinib, shisha 
tayoqcha bilan aralashtiriladi. 10 daqiqa davomida 2000-3000 
marta/daqiqa aylanishda sentrifuga qilinadi. Eritmaning ustki qismi 
(etil spirti) tukib tashlanadi, Cho’kmaga 5 ml efir qo’shiladi, yaxshilab 
2 daqiqa davomida shisha tayoqcha yordamida aralashtiriladi. Qaytadan 
10 daqiqa davomida 2000-3000 marta/daqiqa aylanishda sentrifuga 
qilinadi. Karotin ekstraksiyasining efirli aralashmasi gradusli probirkaga 
quyib olinadi va suyuqlik hajmi 5 mlga yetkaziladi. Shu vaq tning 
o’zida ko’k svetofiltrda (400-500 nm to’lqin uzunligida) 2 sm 
qalinlikdagi kyuvetada suv qarshisida kalorimetrlanadi. 

---

131 
Shunga paralell ravishda bixromat kaliyning rangi bo’yicha 1 mg% 
karotinga 
to’g’ri 
keladigan 
ishchi 
standart 
eritmasi 
ham 
kalorimetrlanadi.
Hisoblash
quyidagi formula yordamida bajariladi: 
Ye
tn
X =----------------- x
1
bu yerda, 
Ye
tn
- tajriba namunasining ekstensiyasi; Ye
st
- standart namunasining 
ekstensiyasi; 1 - mg% ga aylantirish koeffisiyenti. 
Eslatma: 
Qon zardobidagi (plazmadagi) karotin miqdori uning 
saqlanish vaqtiga qarab pasayib boradi, tekshirish paytida shuni 
e’tiborga olish kerak. 
Qon zardobidagi retinolni aniqlash 
(Bessey usuli, A.A. Anisova 
modifikatsiyasi).
Usulning prinsipi. 
Kam ishqoriy erituvchilar yordamida qon 
zardobidagi A vitamini va karotinning ishqorli gidrolizi va 
ekstraksiyalanishi vujudga keladi. Eritmaning yorug’likni yutishi A 
vitaminning ultrabinafsha nurlar ta’sirida parchalanishigacha va 
parchalangandan keyingi darajasi spektrofotometr bilan (A vitamin 
uchun 328 nm, karotin uchun 460 nm to’lqin uzunligida) ulchanadi. 
Reaktivlar: 
1) 1 n. (1mol/l) uyuvchi kaliyning 96%-li etil 
spirtidagi eritmasi (1 hajm KON eritmasi +10 hajm 96%-li etil 
spirti). Reaktiv ishlatish oldidan tayyorlanadi. 
2) Ksilol - oktan aralashmasi (1:1). Reaktivlar kimyoviy toza 
(x.ch) bo’lishi kerak va tekshirishlar boshlanishiga bir necha soat 
qolganda tayyorlanadi. Zarur hollarda ksilol qayta haydaladi. 
3) 11 n. (11 mol/l) uyuvchi kaliy erimasi. 117,2 uyuvchi kaliy 
moddasi ulchov kolbasida distillangan suv bilan 1 l lik belgigacha 
yetkaziladi. 
Apparaturalar. 
Spektrofotometr (SF-4, SF-4A, SF-16 va b.) 
simob kvarsli lampa (PRK), stol ventilyatori, suv hammomi, periks 
shishasidan tayyorlangan tiqinlar (55 x 8 mm), suyuqlik tortish uchun 
rezina balonchali yoki shprisli pipetkalar.