«veterinariya» ixtisosligi bo’yicha oliy o’quv yurtlari uchun qo’llanma

Belgilari.
Barcha turdagi hayvonlar uchun xos klinik belgilar - teri 
qoplamasining dag’allashishi, tuyoqlar va shoxlar yaltiroqligining, teri 

---

136 
elastikligining pasayishi, terida burmalar toshmalar va junlar to’kilgan 
joylarning paydo bo’lishi, yosh hayvonlarning o’sish va rivojlanishdan 
qolishi, kasalliklarga chidamlikning pasayishi, qorong’ida ko’rishning 
pasayishi (gemeralopatiya), ko’zdan yosh oqishi, kon’yunktivit, 
kseroftalmiya, 
urg’ochi 
va 
erkak 
hayvonlarda 
ko’payish 
xususiyatlarining, jinsiy faollikning kamayishi, ona hayvonlarning qisir 
qolishi, embrion o’limining ko’payishi, ulardan hayotchanligi past bola 
tug’ilishi xarakterli bo’ladi. 
Yirik shoxli hayvonlarda kasallikning boshlang’ich bosqichlarida 
uviz yoki sut va jigardagi karotin va retinolning miqdori kamayadi. 
Kasallik paytida katta yoshdagi va 3 oylikdan katta qoramollarda qon 
zardobidagi karotinning miqdori 0,4 mg/100 ml dan, retinol - 20 
mkg/100 ml dan past bo’ladi. Bo’g’oz sigirlar qon zardobidagi retinol 
miqdorining kritik kamayishi 16 mkg/100 ml ni tashkil etadi. Sut 
davridagi buzoqlar qon zardobidagi retinolning miqdori 4-8 mkg/100 ml 
gacha bo’lganda A gipovitaminozning klinik belgilari paydo bo’ladi. 
Tashxis
ni aniqlashda hayvonlarni karotin yoki A vitaminiga 
bo’lgan ehtiyojlarining qondirilishi, klinik simptomlar, qon, uviz (sut) va 
jigardagi retinol yoki karotinning miqdori hisobga olinadi. Telyazioz, 
rikketsiyali keratoqon’yunktivit nafas va hazm tizimining jarohatlanishi 
bilan kechadigan yuqumli kasalliklardan farqlash lozim. 
Davolash.
Karotin yoki A vitaminiga boy oziqalar: pichan, senaj, 
silos, o’t uni, sabzi, yoz oylarida ko’kat oziqalar beriladi. Kasal 
hayvonlarni davolashda retinol asetatning yog’li eritmalari, oziqabop 
mikrovit - A, vitaminlashtirilgan baliq yog’i, trivitamin, trivit, ayevit, 
tetromag va boshqa preparatlar qo’llaniladi. Ularning dozasini 
belgilashda tarkibidagi retinol hisobga olinadi va bir boshga 1 sutkada 
XB hisobida: qoramol va otlarga 50000 - 500000, ona cho’chqa, ona 
qo’y va buzoqlarga 50000 - 100000, cho’chqa bolasi, qo’zilarga 3000 - 
10000, itlarga 3000 - 40000. Davolash kursi o’rtacha 15-20 kun yoki 
ko’proq davom etadi. A - gipovitaminoz bilan birgalikda uchraydigan 
kasalliklar davolanadi.
Profilaktikasi.
Hayvonlar organizmininn karotin va A vitaminiga 
bo’lgan ehtiyojlarini tabiiy oziqalar qondira olmaganda ularning 
preparatlari qo’llanilishi mumkin. Ularning profilaktik dozalari 
davolovchi dozalaridan 2 - 4 marta kam bo’ladi. Biroq sigirlar va 
biyalarga tug’ishiga 4 - 6 hafta qolgandan boshlab, 600000 - 800000 
XB, bo’g’oz cho’chqa 250000 - 350000 XB va sovliqlarga 150000 - 
300000 XB retinol haftasiga bir marta muskul orasiga inyeksiya qilinadi. 

---

137 
Trivitamin sigirlar va biyalarga 5 - 7, ona cho’chqa va qo’ylarga 2 - 3 ml 
muskul orasiga yuboriladi. Buzoqlarda A - gipovitaminozni oldini olish 
maqsadida 10000 - 20000 XB retinol yog’li eritma, akvital, trivitamin 
yoki boshqa preparat holida birinchi porsiya uviz so’ti bilan beriladi, 
yoki bu maqsadda retinolning yog’li konsentrati buzoqlarga 75000 - 
125000 XB, cho’chqa bolasi va quzilarga 40000 - 50000 XB haftasiga 1 
- 2 marta muskul orasiga inyeksiya qilinadi. Buzoqlarning 2 - 3 
haftaligidan boshlab vitaminga boy pichan, ko’k o’tlar, vitamin uni, 
maydalangan o’tlar berila boshlaydi. Oziqalar tarkibidagi retinolni 
buzilishdan saqlash uchun antioksidantlar (diludin va b.) qo’llaniladi.